KebeN’Kwara Kollington Ayinla wà lọ́sibítù lórí àìsàn tó lè koko

Fẹ́mi Akínṣọlá

Lásìkò yìí, inú ìbẹ̀rù àti ìpayà ọkàn gidi ni àwọn mọ̀lẹ́bí àtàwọn olólùfẹ́ èèkàn olórin Fújì nnì, Alaaji Kọllington Ayinla, táwọn èèyàn mọ̀ sí KebeN’Kwara wà látàrí bí àìsàn gbẹ̀mí-gbẹ̀mí kan ṣe dá a gbálẹ̀, ipò tó le koko ló sì wà lọ́sibítù ìjọba báyìí, níbi tí wọ́n ti ń tọjú àwọn tí àìsàn wọ́n le gidi, wọ́n lọ́kùnrin náà kò lè sọ̀rọ̀ mọ́, afẹ́fẹ́ oxygen ni wọ́n fi rọ́bà fà sí i nínú tó fi ń mi.

Òun tí a gbọ́ ni pé nǹkan bíi àṣálẹ́ ọjọ́ Àbámẹ́ta, Sátidé, ọjọ́ kẹtàlá, oṣù Kínní ọdún 2024 ni àárẹ̀ ọ̀hún fẹ́ gbòdì lára bàbá náà, bó tilẹ̀ jẹ́ pé láti ìgbà pípẹ́ sẹ́yìn ni Kebe, Bàbá Alágbàdo, gẹ́gẹ́ bó ṣe pé ara rẹ̀ nínú ọ̀kan lára àwọn rẹ́kọ̀ọ̀dù rẹ̀, tí ń bá àìsàn ìtọ̀ ṣúgà àti àìlera kíndìnrín fínra.

Lálẹ́ ọjọ́ náà, wọ́n sáré gbé e dìgbàdìgbà lọ síléèwòsàn aládàáni kan, ní agbègbè Alákùkọ, ti kò fi bẹ́ẹ̀ jìnnà sí ilé rẹ̀ ní Alágbàdo, ìpínlẹ̀ Èkó. Wọ́n ní mí-mí ọkùnrin náà ti di gule-gule, gbogbo nǹkan sì ti fẹ́ dojú rú nígbà tí yóó fi délé-ìwòsàn, èyí ló fà á tí wọ́n fi tètè gbé ẹ̀rọ téèyàn fi ń mí pẹ̀lú atẹ́gùn oxygen sí i lára, láti dóòlà ẹ̀mí rẹ̀.

Lẹ́yìn àsìkò díẹ̀, ni àwọn dókítà ilé ìwòsàn aládàáni ọ̀hún kọ̀wé pé kí wọ́n tètè máa gbé Kollington Ayinla lọ ilé ìwòsàn Jẹ́nẹ́rà tó wà n’Íkẹjà, fún ìtọ́jú tó péyé . Ọsibítù náà sì ló wà títí di bá a ṣe ń sọ yìí.

A gbọ́ pé níṣe ni ẹsẹ̀ àgbà ọ̀jẹ̀ onífújì yìí wú rọbọtọ, tí wíwú náà kò sì rọlẹ̀ rárá. Yàtọ̀ sí àìsàn ìtọ̀ ṣúgà, ìyẹn dayabẹ́tììsì àti àìlera kíndìnrín tí iṣẹ́ rẹ̀ kò péye tó, àwọn tí wọ́n sún mọ́ bàbá náà sọ pé ó tún ní àìsàn ọgbẹ́-inú , ulcer, torí ìdí èyí ni kì í ṣe fi oúnjẹ ṣeré rárá, àmọ́ lásìkò yìí, wọ́n ní bàbá náà kò tiẹ̀ lajú, tàbí sọ̀rọ̀, bẹ́ẹ̀ ni kò lè jẹun, àfi èyí tí wọ́n ń fi ẹ̀rọ fà á sí i lára.

Ṣá, ọ̀pọ̀ àwọn olólùfẹ́ rẹ̀ ni wọ́n ti wọlé àdúrà fun Kollington, ẹni ọdún mẹ́rìnléláàdọ́rin (74), tí wọ́n sì n bẹ Ọlọ́run kó dáwọ́ lé e, kí ara rẹ̀ lè mókun padà.Bẹ́ẹ̀ làwọn onífújì ẹlẹ́gbẹ rẹ̀ náà ti dìde ìrànwọ́ àti àtìlẹ́yìn fún un.

Ẹ ó rántí pé fún ọ̀pọ̀ ọdún ni Alaaji Kọllington Ayinla àti ọ̀rẹ́ ìmùlẹ̀ rẹ̀, Alaaji Sikiru Ayinde Barrister tó dolóògbé lọ́jọ́sí fi léwájú nídìí iṣẹ́ orin Fújì, tí wọ́n sì jọ figagbágba gidi, títí tí wọ́n fi gbé ògo iṣẹ́ náà dé ìlú òyìnbó, tí wọ́n fi di ìlúmọ̀-ọ́n-ká.

Ọ̀pọ̀ rẹ́kọ̀ọ̀dù àti eré ni bàbá náà ṣe, àkàákàtán sì ni eré òde àti oyè tí wọ́n fi dá a lọ́lá.

Gómìnà Seyi Mákindé ṣàlàyé ohun tó fa ìbúgbàmù ní Ìbàdàn

Fẹ́mi Akínṣọlá

Ṣé wọn ní olè ò ní-ín jàgbà kó má ṣe é lójú fìrí, bẹ́ẹ̀ ojúlówó ọmọ onílùú kò ní fẹ́ ó tú.
Bẹ́ẹ̀ gẹ́lẹ́ lọ̀rọ̀ rí nígbà tí Mákindé ṣe àbẹ̀wò síbi tí ìṣẹ̀lẹ̀ ìbúgbàmù náà ti wáyé, bó ṣe ṣàpèwúye ìṣẹ̀lẹ̀ ọ̀hún gẹ́gẹ́ bí èyí tó ba ni lọ́kàn jẹ́ nítorí ó mú ẹ̀mí lọ.

Gómìnà ìpínlẹ̀ Ọ̀yọ́ ṣàlàyé pé ìwádìí ti fihàn pé àdó olóró táwọn èèyàn kan tó ń wa kùsà lọ́nà àìtọ́ kó pamọ́ síbì kan ló ṣokùnfa ìbúgbàmù náà.

Mákindé ní ìwádìí sì ń lọ lọ́wọ́ lórí ìṣẹ̀lẹ̀ ọ̀hún, àmọ́ gbogbo ẹni tó bá wà nídìí ìbúgbàmù yìí ni yóó fojú winá òfin.

‘’Lẹ́sẹ̀ kẹsẹ̀ ni àwọn òṣìṣẹ́ adóòlà ẹ̀mí ti ìpínlẹ̀ Ọ̀yọ́ ti lọ síbi tí ìṣẹ̀lẹ̀ náà ti wáyé tí wọ́n sì bẹ̀rẹ̀ sí ní ṣiṣẹ́ àṣekára .

Wọ́n ṣiṣẹ́ láti alẹ́ di àárọ̀ Ọjọ́rùú ni, oríṣìíríṣìí irinṣẹ́ ìdóòlà ẹ̀mí, ọkọ̀ ańbúláǹsì àtàwọn ẹ̀ṣọ́ elétò ló ti wà níbẹ̀.

Ní báyìí, èèyàn mẹ́tàdín lọ́gọ́rin ló farapa nínú ìṣẹ̀lẹ̀ ọ̀hún, àmọ́, wọ́n ti gba ìtọ́jú nílé ìwòsàn, wọ́n sì ti padà sílé wọn.

Àmọ́, ó ṣeni láàánú pé èèyàn méjì ló bá ìṣẹ̀lẹ̀ ọ̀hún lọ, kí Ọlọ́run tẹ́ wọn sí afẹ́fẹ́ rere kí Ó sì tu àwọn ẹbí wọn nínú.

Ìjọba ìpínlẹ̀ Ọ̀yọ́ ni yóó san owó ìtọ́jú àwọn èèyàn tí wọ́n ṣèṣe níbi ìṣẹ̀lẹ̀ yìí.

Ìjọba tún máa pèsè ilégbèé fáwọn tí kò nílé lórí mọ́ látàrí ìṣẹ̀lẹ̀ yìí,’’ Mákindé ló sọ bẹ́ẹ̀.

Gómìnà ìpínlẹ̀ Ọ̀yọ́ wá rọ gbogbo àwọn èèyàn ìpínlẹ̀ Ọ̀yọ́ láti pé nọ́ńbà 615 fún ìṣẹ̀lẹ̀ pàjáwìrì, nígbà tí ó tún rọ̀ wọ́n pé kí wọ́n farabalẹ̀ àti pé kí wọ́n jìnà sí ibi tí ìbúgbàmù náà ti wáyé, káwọn òṣìṣẹ́ adóòlà ẹ̀mí lè ráyè ṣiṣẹ́ wọn.

Òkú Gómìnà Akeredolu balẹ̀ sí Nàìjíríà láti òkè òkun

Fẹ́mi Akínṣọlá

Kò sí ohun náà láyé tí òpin kò ní-ín dé bá. Àìsí mọ́ lòpin èèyàn, bí ó ti jẹ́ pé òkú Gómìnà télẹ̀ ní ìpínlẹ̀ Òǹdó, Arákùnrin Oluwarotimi Akérédolú ti balẹ̀ sí orílẹ-èdè Nàìjíríà.

Ọkọ̀ bàálù tó gbé òkú náà balẹ̀ ní déédé aago mẹ́ta àbọ̀ ní ọjọ́ karùn-ún oṣù kínní ọdún 2024.

Láti orílẹ-èdè Germany ni wọ́n ti gbé òkú náà wá sí orílẹ-èdè Nàìjíríà,

Ìyàwó Gómìnà tẹ́lẹ̀, Betty Anyanwu-Akeredolu, àwọn ọmọ àti mọ̀lẹ́bí tí Ọ̀jọ̀gbọ́n Wole Akérédolú léwájú fún ló lọ pàdé òkú náà.

Lára àwọn tó wà pẹ̀lú wọn ni Gómìnà ìpínlẹ̀ Èkó, Babajide Sanwoolu, ẹni tí ọ̀gá àgbà fún òsìsẹ́ , Tayo Ayinde sojú, Gómìnà ìpínlẹ̀ Ògùn, Dapo Abiodun, ẹni tí Akọ̀wé ìjọba ní ìpínlẹ̀ Ògùn, Tokunbo Talabi sojú fún un pẹ̀lú.

Àwọn yòókù ni alága ẹgbẹ́ òṣèlú APC ní ìpínlẹ̀ Òǹdó,Ade Adetimehin, ọmọ ilé ìgbìmọ̀ aṣòfin, Gboyega Adefarati, àwọn ìgbìmọ̀ ìjọba ẹni tí akọ̀wé ìjọba, Ọmọọba Oladunni léwájú fún wà pẹ̀lú àwọn tó tẹ́wọ́gba òkú náà.

Omijé bó ọ̀gọ̀ọ̀rọ̀ àwọn èèyàn tó wà níbẹ̀ lásìkò tí wọ́n gbé òkú náà kalẹ̀ láti ínú bàálù.

Gómìnà Akérédolú jáde láyé ní ọjọ́ kẹrìndínlọ́gbọ̀n oṣù Kejìlá ọdún 2023 nílùú Germany.

Wọ́n yóò gbé òkú rẹ̀ sí ilé ìgbé òkú sí títí ètò ìsìnkú yóó fi wáyé

Àwọn agbébọn n gbà tó 300,000 owó orí lọ́wọ́ wa nípìnlẹ̀ Niger’

Fẹ́mi Akínṣọlá

Àwọn olùgbé ní àwọn agbègbè kan níìpínlẹ̀ Niger ṣì ń sá kúrò ní ilé wọn, nítorí ìbẹ̀rù àwọn jàndùkú agbébọn tó ń bèèrè owó orí lọ́wọ́ wọn.

Ohun tí a gbọ́ ni pé àwọn ìlú bíi Dagon-dawa, Kurigi, Kangerawa, Mangoro, àti àwọn mìíràn ni ọ̀rọ̀ náà kàn.

Àwọn èèyàn kan ní àwọn ìlú náà sọ pé àwọn agbébọn ọ̀hún ń fi ipá mú àwọn láti san owó orí lórí oúnjẹ, ìgbòkè-gbodò ọkọ̀ àti àwọn nǹkan erè oko wọn.

Ẹnìkan tí ń gbé ní ìlú Dogon Dawa, ṣùgbọ́n tí a fi orúkọ bò ní àṣírí sọ pé àwọn àtìpó gbọdọ̀ sanwó fún àwọn agbébọn kí wọ́n ó tó lè kúrò nílùú.

“ Ọ̀rọ̀ náà ti burú púpọ̀ débi pé àwọn tó wà ní ibùdó ogúnléndé pàápàá ń san owó orí kí wọn ó tó lè fi àwọn ibùdó náà sílẹ̀ .”

Ó ní àwọn oníkúpani ẹ̀dá náà ti sọ àwọn ìlú ọ̀hún di ti wọn, tí wọ́n sì ń bá iṣẹ́ wọn lọ láì sí ìbẹrù.

Díẹ̀ lára àwọn aráàlú sọ fun akọròyìn pé owó tí àwọn agbébọn má ń bèèrè lọ́wọ́ ọkọ̀ tó bá kó àwọn tó ń kúrò nílùú wa láàrin ẹgbẹ̀rún lọ́nà ìgbà sí ọ̀ọ́dúnrún Náírà. Nígbà mìíràn, wọ́n má ń kó ọkọ̀ mẹ́ta pọ̀, tí wọn ó sì bèèrè mílíọ̀nù kan Náírà lọ́wọ́ wọn.

“Ní ọjọ́ Àìkú tó kọjá, mílíọ̀nù mẹ́ta ààbọ̀ Náírà ni a kó ránṣẹ́ sí wọn, láti gba ìtúsílẹ̀ àwọn ọkọ̀ kan tó kó dúkìá àwọn èèyàn. Ìdí ni pé àwọn agbébọn náà sọ pé wọn kò ní-ín kọjá, láì san owó náà.”

Ẹlòmíràn tún sọ fún akọ̀ròyìn pé “ọkọ̀ mọ́kàndínlọ́gbọ̀n tó kó oúnjẹ àti irè oko, ni wọ́n dá dúró tí wọ́n sì ń bèèrè ẹgbẹ̀rún lọ́nà igba Náírà lórí ìkọ̀ọ̀kan wọ́n – á ṣì fún wọn.”

Àṣàyàn inú ọ̀rọ̀ tí Tinubu bá àwọn ọmọ Nàìjíríà sọ lọ́dún tuntun nìyí

Fẹ́mi Akínṣọlá

Ààrẹ Orílẹ̀ yìí, Bola Ahmed Tinubu ti kí àwọn ọmọ Nàìjíríà kú ọdún tuntun bí àwọn orílẹ̀ èdè káàkiri àgbáyé ṣe ń kí ọdún 2024 káàbọ̀.

Nínú ọ̀rọ̀ ìkíni kú ọdún tuntun èyí tí Tinubu ti bá àwọn ọmọ Nàìjíríà sọ̀rọ̀ ní òwúrọ̀ ọjọ́ Ajé, ọjọ́ kìíní, oṣù Kìíní ọdún 2024, ló ti ní inú òun dùn láti bá àwọn ọmọ Nàìjíríà yọ̀ pé wọ́n tún rí ọdún tuntun.

Tinubu ṣe ìgbéléwọ̀n àwọn ìgbésẹ̀ àtàwọn ìrìnàjò tó ti rìn láti ìgbà tó ti wà lórí ipò gẹ́gẹ́ bí Ààrẹ Nàìjíríà.

Ó ní ohun tó fojú hàn ni pé onírúurú àwọn ìpèníjà ló wáyé lọ́dún 2023, àmọ́ ó tún kún fún àwọn ìṣẹ̀lẹ̀ mánigbàgbé.
Ó wòye pé ṣíṣe ètò ìdìbò àti pípáàrọ̀ ìjọba láì sí wàhálà tàbí títa ẹ̀jẹ̀ sílẹ̀ èyí tó ṣo ìjọba àwaarawa di ọdún mẹ́rìnlélógún ní Nàìjíríà jẹ́ ohun ìwúrí tó wáyé lọ́dún 2023.

Ó fi kun pé láti ìgbà tí òun ti gba ipò gẹ́gẹ́ bí Ààrẹ ni òun ti ń gbé àwọn ìgbésẹ̀ tí òun sì ń sa ipá òun pé ìlọ̀síwájú àti ìdàgbàsókè tó fojú hàn gbọ́dọ̀ bá Nàìjíríà ní èyí tó ṣokùnfà tí òun fi ṣe àwọn ìpinnu kan.

Tinubu tẹ̀síwájú pé gbogbo àwọn ìpèníjà tí àwọn ènìyàn ń kojú ni òun ń gbọ́, tí òun sì mọ̀, pàápàá lórí ọ̀wọ́n gógó tó bá gbogbo ọjà.

Nínú ọ̀rọ̀ rẹ̀ ló ti wá mẹ́nuba àwọn ìgbèsẹ́ ti ìjọba rẹ̀ ń gbé láti mú àyípadà ọ̀tun bá àwọn ọmọ Nàìjíríà lọ́dún 2024.

Àwọn kókó márùn-ún ti Tinubu sọ̀rọ̀ nípa rẹ̀ nìyí;
*Iná mọ̀nàmọ́ná*
Tinubu ní lásìkò tí òun rin ìrìnàjò lọ sí orílẹ̀ èdè Dubai láti kópa níbi àpérò COP28 ni òun tí ní àjọsọ pẹ̀lú Chancellor orílẹ̀ èdè Germany, Olaf Schol tí àwọn sì ti fẹnukò lórí bí wọ́n ṣe máa lo ìmọ̀ ẹ̀rọ Siemens Energy Power wọlé èyí tó máa pèsè iná tó dúró ire sí ilé mùtúmùwà.

Ó ní láti ọdún 2018 ni ètò náà ti bẹ̀rẹ̀ tí àwọn sì ti fi orí rẹ̀ gún ibìkan báyìí.

Ó fi kun pé iṣẹ́ ti ń lọ káàkiri Nàìjíríà láti ri pé wọn ri àwọn òpó àtàwọn ohun èlò mìíràn tí yóò mú ètò nàá kẹ́sẹ járí.

“Ìjọba mi mọ̀ pé kò sí àyípadà ètò ọrọ̀ ajé kan tó dára tó le wáyé láìsí iná mọ̀nàmọ́ná tó dúró ire.”

*Ètò ààbò*
Tinubu ní àwọn mọ̀ pé ìpèníjà ètò ààbò kò ì tíì kásẹ̀ ní Nàìjíríà àmọ́ àwọn ń ṣiṣẹ́ takuntakun láti lè ri dájú pé àwọn ọmọ Nàìjíríà lè dijú tí wọ́n bá ń sùn.

Ó ní ààbò ẹ̀mí àti dúkìá jẹ́ ohun tó jẹ ìjọba òun lógún gidigidi tí àwọn sì ń sa gbogbo ipá àwọn láti ri pé ààbò tó péye wà fún gbogbo ènìyàn.

Ó fi kun pé ìjọba ti ń ṣiṣẹ́ lábẹ́lẹ̀ láti yọ àwọn kan kúrò nínú ìgbèkùn àwọn ajínigbé ṣùgbọ́n àwọn kò tíì lè fọwọ́ sọ̀yà pé ìpèníjà ètò ààbò ti kásẹ̀ kúrò pátápátá.

*Ẹbu ìfọpo (Refinery)*
Ààrẹ tún ṣàlàyé ètò fífọ eporọ̀bì ní orílẹ̀ èdè Nàìjíríà yóò bẹ̀rẹ̀ lọ́dún 2024 tí a mú yìí.

Ó ní iléeṣẹ́ ìfọpo ti ìjọba tó wà ní Port Harcourt àti ti aládàni ti Dangote máa bẹ̀rẹ̀ iṣẹ́ ni pẹrẹu lọ́dún 2024.

*Ìpèsè oúnjẹ*
Ààrẹ Tinubu fi kún ọ̀rọ̀ rẹ̀ pé ìjọba ti ń jára mọ́ ìgbésẹ̀ rẹ̀ láti pèsè ilẹ̀ tó tó ẹgbẹ̀rún lọ́nà ẹ̀ẹ́dẹ́gbẹ̀ta éékà fún ọ̀gbìn àgbàdo, ìrẹsì, álíkámà (wheat) àtàwọn oúnjẹ mìíràn kí oúnjẹ le pọ̀ lọ́pọ̀ yanturu fún àwọn ènìyàn.

Ó ní àwọn ti bẹ̀rẹ̀ ìgbésẹ̀ yìí pẹ̀lú eékà ilẹ̀ ẹgbẹ̀rún lọ́nà ọgọ́fà nínú oṣù Kejìlá ọdún 2023 ní ìpínlẹ̀ Jigawa lábẹ́ ètò National Wheat Development Programme.

*Ìdókoòwò*
Ààrẹ tún ṣàlàyé pé ìjọba ti ṣetán láti rí dájú pé àtúntò àti àtúnṣe bá ètò owó orí gbígbà láti ri dájú pé àwọn ènìyàn lè dókoòwò bí wọ́n ṣe fẹ́ ní Nàìjíríà.

Ó ní gbogbo ìrìnàjò tí òun bá rìn, ni òun máa ń sọ fún àwọn olùdókòwò pé ààyè ṣí sílẹ̀ ní Nàìjíríà láti gbé okoòwò wọn wá lójúnà àti pèsè iṣẹ́ lọ́pọ̀ yanturu.

Ó ní ìjọba òun kò ní fi ààyè gba ohunkóhun tó bá le gbégi dínà tí àwọn olùdókòwò kò fi ní gbé okoòwò wọ Nàìjíríà.

Tinubu parí ọ̀rọ̀ rẹ̀ pé gbogbo àwọn ọmọ Nàìjíríà nílò láti fọwọ́sowọ́pọ̀ láti gbé orílẹ̀ èdè yìí dé èbúté ògo.

Àwọn ọlọ́pàá fẹ̀hónúhàn pé wọn ò r’owó àjẹmọ́nú gbà

Fẹ́mi Akínṣọlá

Àwọn ọlọ́pàá tó ń gbógunti ìwà ọ̀daràn ní ẹ̀kùn ìlà oòrùn orílẹ̀ èdè Nàìjíríà ti fẹ̀sùn kan pé, wọn kò san àwọn owó àjẹmọ́nú àwọn.

Àwọn ọlọ́pàá ọ̀hún, ni àwọn tí wọ́n gbé láti ìpínlẹ̀ kọ̀ọ̀kan lọ sí ẹ̀kùn náà pẹ̀lú àwọn ẹ̀ṣọ́ ààbò mìíràn láti lọ mójútó ìwà ìgbéṣùmọ̀mí tó ń wáyé lẹ́kùn náà.

Wọ́n ní bí àwọn kò ṣe rí àwọn owó àjẹmọ́nú náà gbà ń ṣe àkóbá fún àwọn.

Ọ̀kan lára àwọn ọlọ́pàá ọ̀hún tó bá oníròyìn sọ̀rọ̀ ṣàlàyé pé oṣù kẹjọ rèé tí wọ́n ti gbé òun lọ sí ẹ̀kùn náà láti lọ ṣiṣẹ́ pọ̀ pẹ̀lú àwọn ọmọ ogun láti kojú ìwà ìgbéṣùmọ̀mí tó ń wáyé ní agbègbè náà.

Ó ní láti oṣù kẹjọ náà, owó àjẹmọ́nú oṣù méjì péré ni wọ́n san fún òun níbẹ̀, tí àwọn ẹ̀ṣọ́ ààbò mìíràn sì ń gba ti wọn.

Ó ṣàlàyé pé lóòótọ́ ni owó oṣù òun ń lọ dédé.

“Ìṣòro tí à ń kojú lórí àjẹmọ́nú wa tí a kò rí gbà kò kéré rárá nítorí owó oṣù wa nìkan ni à ń lò láti fi gbọ́ gbogbo bùkátà wa.

“Nínú owó oṣù yìí ni a ti ń jẹun, tọ́jú ìlera wa, ṣe ìtọ́jú àwọn nǹkan mìíràn tó bá yẹ.”

Ó wá rọ àwọn adarí iléeṣẹ́ ọlọ́pàá láti mójútó sísan àwọn owó tó jẹ́ ẹ̀tọ́ wọn fún wọn nítorí ibi tó jìnà ni wọ́n ti gbé ọ̀pọ̀ wọn lọ sí ẹ̀kùn náà tó sì ti ń kó ìnira bá wọn.

Gbogbo ìgbìyànjú akọ̀ròyìn láti bá iléeṣẹ́ ọlọ́pàá sọ̀rọ̀ lórí ẹ̀sùn yìí lo já sí pàbó nítorí bí agbẹnusọ ọlọ́pàá kò ṣe gbé ìpè rẹ̀.