N tó fà á t’áwọn ọmọbìnrin fi ń tètè bàlágà lóde òní.

Ìwòye àwọn onímọ̀

Fẹ́mi Akínṣọlá

Láti ọdún pípẹ́ báyìí ni ìwádìí àwọn onímọ̀ sáyẹ́ǹsì ti ń kọminú lórí bí àyípadà ṣe ń bá bí àwọn ọmọdé ṣe ń tètè bàlágà ní ọjọ́ orí kékeré ju ti bí ó ṣe máa ń wáyé nígbà àwọn ayé babańlá wa lọ.

Ìgbà àti àkókò tí àwọn ọmọbìnrin fi ń rí nǹkan oṣù wọn, tí wọ́n ń bẹ̀rẹ̀ sí ní gún ọyàn tó jẹ́ àpẹẹrẹ ìbàlágà ló ti ń wáyé ní ọjọ́ orí kékeré, tó sì ń yá ju bó ṣe máa ń wáyé lọ.

Bí àpẹẹrẹ, ní orílẹ̀ èdè Amẹ́ríkà, ìwádìí ní ọjọ́ orí tí àwọn ọmọbìnrin yóò fi máa rí nǹkan oṣù wọn ti dínkù pẹ̀lú ọdún mẹ́rin ju ti ọgọ́rùn-ún ọdún sẹ́yìn lọ.

Ní oṣù Karùn-ún, ìwádìí kan ní àwọn ọmọbìnrin tí wọ́n bí láàárín ọdún 1950 sí 1969, ọdún méjìlá sí mẹ́tàlá ni àwọn ọmọbìnrin máa ń bẹ̀rẹ̀ nńkan oṣù.

Nígbà tó fi máa di ọdún 1990, ọjọ́ orí tí àwọn ọmọbìnrin fi ń rí nǹkan oṣù ti já wálẹ̀ sí àárín ọdún mọ́kànlá sí méjìlá.

Bó ṣe wá rí káàkiri àgbáyé rèé kódà àwọn onímọ̀ sáyẹ́ǹsì ní orílẹ̀ èdè South Korea ti ń kọminú pé àwọn ọmọbìnrin tí ọjọ́ orí wọn kò ju ọdún mẹ́jọ lọ ni àmì ìbàlágà ti ń wà lára wọn nípa bí wọ́n ṣe ń bẹ̀rẹ̀ sí ní gúnyàn tàbí bíbẹ̀rẹ̀ nǹkan oṣù.

Wọ́n ní ipele mẹ́rìndínlógún ni àlékún náà fi wáyé láàárín ọdún 2008 sí 2020.

Ọ̀jọ́gbọ́n kan ní ilé ẹ̀kọ́ gíga fásitì Emory University ní Atlanta, Audrey Gaskins ní bí ọjọ́ orí tí àwọn ọmọbìnrin fi ń tètè bàlágà ṣe ń dínkù yìí ní ìpalára fún ìlera.

Àwon tó ń ṣe ìwádìí yìí bí Gaskins gbàgbọ́, ti wọ́n sì ń kọminú pé bí àwọn omọbìnrin ṣe ń tètè bàlágà ní ìpalára fún àwọn obìnrin náà nígbà tí wọ́n bá dàgbà tán.

Ìwádìí tuntun míì fìdí rẹ̀ múlẹ̀ pé bí àwọn ọmọbìnrin ṣe ń tètè bàlágà ń ṣokùnfà ìdí tí ọdún àwọn obìnrin kò fi ń lè bímọ mọ́ láì tíì dàgbà púpọ̀.

Bákan náà ni wọ́n ni ó máa ń fà á tí àwọn obìnrin kìí tètè rí nǹkan oṣù wọn mọ́ nígbà tí ọjọ́ orí wọn kò bá ì tíì dàgbà púpọ̀ àti pé ó jẹ́ ohun tó lè tètè mú ẹ̀mí obìnrin lọ.

Bí àwọn ṣe ń tètè ń bàlágà wà lára àwọn nǹkan tí wọ́n ní ó máa ń fa àwọn àrùn bíi jẹjẹrẹ ọyàn àti ti ilé ọmọ, ará àsanjù, ìtọ̀ ṣúgà àtàwọn àìsàn ọkàn míì.

Àwọn onímọ̀ sáyẹ́ǹsì ṣì ń ṣèwádìí láti mọ ohun tó ń fa èyí àmọ́ onímọ̀ sáyẹ́ǹsì ní ilé ẹ̀kọ́ gíga fásitì California, Berkeley, Brenda Eskenazi ní ìwádìí fi hàn pé bí ẹ̀yà ara bá ṣe ń pèsè àwọn hòmóònù tó níṣe pẹ̀lú ìbálòpọ̀ bíi estrogen fún ìgbà pípẹ́ si ni ó máa ń fa àlékún bí àwọn kòkòrò tó máa ń fa jẹjẹrẹ ṣe máa ń dàgbà sí.

Eskenazi ní ọ̀pọ̀ àwọn nǹkan ni ìwádìí kò ì tíì fojú rẹ̀ hàn lórí bí wọ́n ṣe ń mú àyípadà bá ìgbé ayé èèyàn àti ipa tí Ẹ̀yà ara tó lágbára méjì ló máa ń ṣiṣẹ́ papọ̀ láti bẹ̀rẹ̀ ìbàlágà lára èèyàn, àwọn náà ni hypothalamic-pituitary-adrenal (HPA) àti hypothalamic-pituitary-gonadal (HPG).

Àwọn ẹ̀yà ara yìí ló máa ń ṣiṣẹ́ nínú ẹ̀yà ọpọlọ tó ń jẹ́ hypothalamus, èyí ló máa ń ṣe atọ́ná bí àwọn ẹ̀yà ara yòókù ṣe máa ń ṣiṣẹ́ sí. Ohun ló máa ń jẹ́ kí èèyàn mọ̀ pé ebi ń pa òun tàbí ara gbígbóná.

Gaskins ṣàlàyé pé ní nǹkan bíi ọdún mẹ́wàá sí ogún ọdún sẹ́yìn, àwọn onímọ̀ sáyẹ́ǹsì máa ń rò ó pé ara àsanjù àtàwọn purotéènì tí ọ̀rọ́ “adipokines” máa ń pèsè ló ń ṣokùnfà bí àwọn ọmọbìnrin ṣe ń tètè bàlágà àmọ́ ó ní ìwádìí tuntun ti ní àwọn nǹkan tó ń fà á jù bẹ́ẹ̀ lọ.

Ó ní àwọn ìwádìí tuntun láti bíi ọdún mẹ́ta báyìí ṣàfihàn pé èémí tí kò dára tí àwọn ọmọdébìnrin ń mí sínú náà ń fa nǹkan wọ̀nyí.

Ọ̀pọ̀ àwọn ìwádìí tuntun yìí ni wọ́n ṣe ní orílẹ̀ èdè South Korea, tí wọ́n sì fìdí rẹ̀ múlẹ̀ pé Seoul, Busan àti Incheon wà lára àwọn ìlú tí afẹ́fẹ́ wọn kò dára tó ní àgbáyé.

Ìwádìí kan tí ilé ẹ̀kọ́ gíga fásitì Ewha Womans ní Seoul gbé jáde ní àwọn ṣàwárì ìbáṣepọ̀ láàárín afẹ́fẹ́ tí kò dára tí awọn ọmọdé ń fa sára àti bí wọ́n ṣe ń tètè bàlágà.

Lára àwọn nǹkan tó ń ba atẹ́gùn jẹ́ táwọn èèyàn ń gbà símú ni “sulfur dioxide, nitrogen dioxide, carbon monoxide àti ozone”.

Látara ọkọ̀ àtàwọn iléeṣẹ́ ńláńlá ni àwọn kẹ́míkà yìí fi ń wọ afẹ́fẹ́.

Ní ọdún 2022, ìwádìí kan tí àwọn onímọ̀ sáyẹ́ǹsì ṣe ní Poland ṣàgbéyẹ̀wò àwọn obìnrin 1,257 tí wọ́n sì ri pé afẹ́fẹ́ gáàsì nitrogen tí wọ́n ń fà símú ló ṣokùnfà ìdí tí wọ́n fi tètè bẹ̀rẹ̀ nǹkan oṣù lẹ́ni ọdún mọ́kànlá.

Gaskins àtàwọn akẹgbẹ́ rẹ̀ míì ṣàwárí rẹ̀ pé àwọn ọmọbìnrin tí wọ́n ní àwọn ìlú tí wọ́n ti le máa fa atẹ́gùn tí kò dára sára pàápàá àwọn afẹ́fẹ́ tó ti dàpọ̀ mọ́ àwọn kẹ́míkà bíi PM2.5 ní ó ṣeéṣe kí wọ́n rí nǹkan oṣù wọn ní ọjọ́ orí tó kéré púpọ̀.

Ó ní kẹ́míkà PM2.5 le wọ inú ẹ̀jẹ̀ èèyàn kíákíá, tí èèyàn bá ti fà á símú.

“A ti ṣàwárí PM2.5 nínú ibi ọmọ, ilé ọmọ rí, gbogbo ẹ̀yà ara ló lè wọ̀.”

Ó wòye pé ẹ̀rí tuntun tó fìdí rẹ̀ múlẹ̀ pé PM2.5 àtàwọn kẹ́míkà míì tó ń wọ ara jẹ́ ọ̀kan péré nínú bí àwọn kẹ́míkà tí kò dára ṣe ń gba àyíká wọ ẹ̀yà ara èèyàn, tí wọ́n sì ń mú àyípadà ńlá bá àgọ́ ara.

Bákan náà ló ní ìpalára tí àyípadà ojú ọjọ́ àtàwọn kẹ́míkà tí wọ́n fi ń ṣe ike ni a kò tíì mọ̀ rárá.

Ó ní ó dàbí pé nǹkan ṣẹ̀ṣẹ̀ bẹ̀rẹ̀ ni lórí èyí.

Ọ̀rẹ̀ tan ọ̀rẹ́ rẹ̀ pa nítorí àpò aàgbàdo mẹ́ta

Fẹ́mi Akínṣọlá

Àtúnbọ̀tán ayé ń kànkùn gbọ̀ngbọ̀n gbogbo n tí ò ṣẹlẹ̀ tẹ́lẹ̀ rí tí wá fẹ di bárakú àwùjọ.
Títí daàsìkò tí a ṣe àkójọ ìròyìn yìí ọ̀dọ̀ àwọn ọlọ́pàá agbègbè Jalingo-Daddawa, nipinlẹ Adamawa, ni baálé ilé kan, Ọ̀gbẹ́ni Aliyu Yakubu, ẹni ọdún mẹ́rìndínlọ́gọ́rin kan tó pa ọ̀rẹ́ rẹ̀, Olóògbé Bassey Isah, wà báyìí, ó ń ran wọ́n lọ́wọ́ nínú ìwádìí wọn nípa ẹ̀sùn tí wọ́n fi kàn án.

Oun tá a gbọ́ ni pé se ni afurasí ọdaràn ọhún tó ń gbé lágbègbè Jalingo-Daddawa, nílùú Uba, nijọba ìbílẹ̀ Hong, ni ìpínlẹ̀ Adamawa, dọgbọn gba àpò àgbàdo mẹta lọwọ olóògbé náà pé òun maya bá a ṣoogun owó tó fi máa lówó rẹpẹtẹ. Lẹ́yìn tó fi ẹtan gba àpò àgbàdo mẹta náà tán lọwọ rẹ̀ lọ bá tan olóògbé lọ sínú igbó kékeré kan lọjọ kẹtala, oṣù Kẹfà, ọdún yìí, níbẹ̀ ló sì pa a sí. Lẹyin to pa a tan lo ba sinku rẹ sinu igbo nibẹ. Ṣùgbọ́n àṣírí ohun tó ṣe yìí padà tú síta, àwọn ọlọpaa si lọọ fọwọ òfin mu un ju sahaamọ wọn.

Alukoro ileeṣẹ ọlọ́pàá ìpínlẹ̀ Adamawa to fidi iṣẹlẹ ọhun mulẹ fawọn oniroyin lọjọ Ẹti tó kọjá, sọ pe iwa to lodi sofin ipinlẹ naa patapata ni afurasi ọdaran ọhun hu nipa bo ṣe dọgbọn gba apo agbado mẹta lọwọ olóògbé, to si tan an lọ sinu igbo, to si pa a. Lẹyin to tun ṣe gbogbo eleyii tan lo tun ji awọn dukia rẹ kan bii mọto ayọkẹlẹ Toyota Starlet, ọkada ati Kẹkẹ-Marwa rẹ.

Àtẹ̀jáde kan tí wọ́n fi síta lórí ìṣẹ̀lẹ̀ ọhún lọ báyìí pé, ‘’Ọdọ wa ni afurasí ọdaran Yahaya tó ń gbé agbègbè Jalingo-Daddawa wà báyìí, o dọgbọn gba àpò àgbàdo mẹta lọwọ́ Olóògbé Bassey ni, ó lóun máa bá a ṣoogun owó tó fi máa lówó rẹpẹtẹ lọjọ kẹtala, oṣù Kẹfà, ọdún yìí. Ló bá tàn án lọ sínú igbó kan, níbẹ̀ ló ti la olugbongbo mọ́ ọn lórí, lẹ́yìn tí olóògbé náà kú tán ló bá sìnkú rẹ̀ sínú igbó níbẹ̀. Ṣùgbọ́n àṣírí rẹ̀ padà tú, afurasí ọdaràn ọhún sì ti jẹ́wọ́ fawọn ọlọ́pàá tí wọ́n mú un.

Alukoro ní àwọn máa tó fojú rẹ̀ ba ilé ẹjọ́ lẹyìn tawọn ba parí ìwádìí àwọn nípa rẹ̀.

Lẹ́yìn tí Mbappe ti bẹ̀rẹ̀ sí ní wọ ìbòjú, ó mi àwọ̀n l’ẹ́ẹ̀ mejì.

Gbọ́láhàn Quseem

Ọ̀dọ́mọdé elégèé àrà tó jẹ́ ọmọ orílé-èdè France, Kylian Mbappe, mi àwọ̀n méjì nínú eré bọ́ọ̀lù tí ẹgbẹ́ agbábọ̀ọ̀lù orílẹ́-èdè rẹ̀ gbá, lẹ́yìn tó fi imú ṣèṣe.

Mbappe fi imu ṣeṣe ninu ere bọọlu akọkọ ti orilẹ-ede France gba pẹlu orilẹ-ede Austria ninu idije Euro 2024 to n lọ lọwọ.

Mbappe wọ iboju gba bọọlu fun wakati kan,ninu ifigagbaga ti wọn fi n segbaradi ẹgbẹ agbabọọlu Germany.

Mbappe to jẹ balogun ẹgbẹ agbabọọlu France ko le kopa kankan ninu ifẹsẹwọnsẹ to waye laarin ikọ agbabọọlu Les Blues ati Netherlands ninu eyi ti wọn ti ta ọmi ayo 0-0.

Ọpọ awọn ololufẹ ere bọọlu alafẹsẹgba lo sọ pe Mbappe ko ba mi awọn ti o ba ni anfani lati kopa ninu ifẹsẹwọnsẹ France ati Netherlands ti wọn ti ta ọmi odo-odo .

Amọ, lọjọ Abamẹta ni Mbappe kopa ninu ere bọọlu ọlọọrẹsọọrẹ pẹlu Paderborn t’ilu Germany, ninu eyi to ti gba ami meji wọle.

O ṣeeṣe ki Mbappe wọ iboju rẹ lati kopa ninu ifẹsẹwọnsẹ ọjọ Iṣẹgun ti yoo waye laarin France ati Poland.

Ṣaaju idije Euro 2024 ni Mbappe fi ẹgbẹ agbabọọlu PSG silẹ lọ darapọ mọ ikọ Real Madrid lorilẹ-ede Spain.

N ò lè dá èdè Lárúbááwá fi ṣàdúrà,ni mo ṣe di kítẹ́nì —–  Adewale Ayuba .

Ọrẹ Òtítíjù

Gbajúmọ̀ olórin Fújì t’áyé mọ̀ bí ẹni mọ owó nnì Adewale Ayuba, ti bó ọ̀rọ̀ lójú bó ṣe kúò nínú ẹ̀ṣìn mùsùlùmí bọ́ sínú ẹ̀sìn kítẹ̀nì ní bíi ọdún mélòó kan sẹ́yìn .

Laipẹ yii ni olorin Fuji Bonsue ẹ naa pe ẹni ọdun mọkandinlọgọta (59) loke eepẹ.

Nibi ifọrọwerọ ti Akọroyin ṣe fun agba akọrin yii, lo ti ṣalaye idi to fi kuro ninu ẹsin Islam ti wọn bi i si, to si di Kítẹ̀nì lati ọdun 2010.Nigba to n ṣalaye idi to fi di Kìtẹ́nì, Ayuba sọ pe,

‘’Mo yan Jesu Kírísítì laayo nitori ti o kede pe emi ni otitọ, ọna ati iye’’

‘’Ohun to wu mi lọkan mi ni, o si maa n munu mi dun. Ibaṣepọ eeyan pẹlu Ọlọrun to yan laayo maa n ti ọkan wa ni.

‘’Nigba ti mo n ṣe ẹsin Islam, ṣe wọn ri mi ni mọ́ṣálááṣí ni. Ko sẹni to waa ba mi pe mi o kirun wakati marun-un, ọrọ aye mi ko kan wọn.

‘’Awọn obi eeyan lo le ba eeyan sọrọ lori aye rẹ, ara ita ko le ṣe e. Bi wọn ba sọ fun mi ti mo ni ki lo kan wọn nibẹ nkọ.

‘’Alaaja ni mama mi, baba mi o lọ si Mẹ́kà ṣugbọn gbogbo wa la n ṣe Islam nile wa nigba yẹn. Ayuba lorukọ mi, Job ninu Bibeli.

‘’Mo di Kìtẹ́nì nitori ohun ti wọn n sọ ye mi, mi o mọ keu, mi o gbọ Lárúbááwá.

‘’Ti mo ba fẹẹ ba Ọlọrun sọrọ, ma a ṣẹṣẹ maa pe awọn aafaa ki wọn wa ba mi sọ ọ. Mo si beere lọwọ ara mi pe ṣe bi maa ṣe maa ba a lọ ree, mo ṣe ohun to yẹ ki n ṣe, nitori mo fẹẹ sun mọ Ọlọrun mi bo ṣe yẹ.

’’ Mo kuro ninu ẹsin Islam nitori ki n le jọsin nilana to rọ mi lọrun, ti mo si ri i pe Oluwa sun mọ mi pẹkipẹki.

‘’Mo maa ni lati lọ sile keu ti mo ba fẹẹ maa ṣe Islam lọ ki n too le ba Ọlọrun mi sọrọ, abi ki n maa ran eeyan si i.

‘’Mi o si ni asiko lati kọ keu tori iṣẹ mi ni mo ṣe mu eyi to rọ mi lọrun ti mo si sunmọ Ọlọrun mi.

‘’Mi o foju tẹmbẹlu ẹsin Islam ti wọn bi mi si, koda pupọ ninu awọn ọmọ ẹgbẹ mi ni wọn jẹ Musulumi ti a si jọ maa n gba adura papọ.’’

Ayuba ṣalaye nipa iyawo kan ṣoṣo to ni, to si loun ki i yan ale.

O ni nitori boun ko ba ṣẹ iyawo oun nipa iru iwa bẹẹ, oun yoo ṣẹ Ọlọrun.

Nipa bo ṣe da bii ọmọ ogoji ọdun lasiko yii to ti pe 59, Ayuba sọ pe oun maa n ṣọ ohun toun n jẹ ni.

Olorin Fuji naa sọ pe oun le mu tii nigba mi-in koun ma fi miliiki si i, koun si ma jẹ burẹdi si i pẹlu.

Lakootan, o ni ohun to ba ba kaluku lara mu ni ko jẹ.

Kò dára láti jẹ oúnjẹ ṣíṣe inú firiiji tayọ ọjọ kejì, ó léwu gidi- NAFDAC

Fẹ́mi Akínṣọlá

Ọ̀gá àgbà pátápátá fún ẹ̀ka ilé-iṣẹ́ ìjọba àpapọ̀ tó ń mójútó oúnjẹ jíjẹ àti òògùn lílò lórílẹ̀-èdè Nàìjíríà ‘National Agency For Food And Administration And Control’ (NAFDAC), Ọ̀jọ̀gbọ́n Mojisọla Adeyẹye, ti ṣèkìlọ pàtàkì fáwọn ọmọ Nàìjíríà pé wọ́n kò gbọdọ̀ fi ẹnu kan àwọn oúnjẹ ṣíṣe gbogbo tí wọ́n bá ti gbé sínú firiiji fún ọjọ́ mẹ́ta mọ́, nítorí pé ó lè ṣe ìpalára gidi fún ìlera wọn lọ́jọ́ iwájú.

Ó ní bíi ẹni pé èèyàn ń ṣẹwọ siku aitọjọ ni béèyàn bá ń jẹ oúnjẹ ṣíṣè tí wọ́n gbé sínú fíríìjì fún ọjọ́ mẹ́ta ṣe jẹ́, nítorí pé ikú àìtọ, àrùn àìtó oṣù, ló máa padà ṣe ònítọhùn.

Ọjọ́ Ìṣẹ́gun, ọjọ́ kejìdínlógún, oṣù yìí, ló sọrọ náà lásìkò ayẹyẹ àyájọ oúnjẹ lágbàáyé tọdún yìí, èyí tó wáyé l’Abuja, tí í ṣe olú ilẹ̀ wa. Nínú àtẹ̀jade kan tí Alukoro ètò ìròyìn fún àjọ náà, Ọ̀gbẹ́ni Ṣayọ Akintọla, fọwọ́ sí lọ́jọ́ Ìṣẹ́gun, ni ọ̀gá àgbà àjọ náà ti ṣèkìlọ̀ pàtàkì ọ̀hún fáwọn aráàlú pé kí wọ́n yé jẹ oúnjẹ sísè tí wọ́n gbé sínú fíríìjiì fún ọjọ́ mẹ́ta mọ́, nítorí ìpalára gidi ló rọ̀ mọ́ ọ.

Àtẹ̀jáde ọ̀hún lọ báyìí pé, ‘ Ọ̀gá àgbà àjọ NAFDAC orílẹ-èdè yìí rọ àwọn aráàlú pé kí wọ́n jáwọ́ nínú jíjẹ àwọn oúnjẹ gbogbo tí wọ́n gbé sínú fíríìji fún ọjọ́ mẹ́ta, ó ní ó ṣeé ṣe kí àwọn kòkòrò àìrí (Bacteria) kọ̀ọ̀kan ti sápamọ́ sínú irúfẹ́ oúnjẹ bẹ́ẹ̀, ó sì lè ṣàkóbá gidi fún ìlera wọn bí wọ́n bá jẹ ẹ́ . Àkóbá náà sì lè padà já sí ikú fún ọ̀pọ̀ èèyàn bí wọn kò bá tètè rí ìtọjú gidi gbà nílé ìwòsàn.

Ọ̀jọ̀gbọ́n Adeyẹye ní ìdí pàtàkì táwọn ṣe ń ṣèpolongo yìí ni pé jíjẹ́ ojúlówó oúnjẹ gidi kìí ṣe fún ìlera àwọn aráàlú nìkan, ṣùgbọ́n ó ṣe pàtàkì púpọ̀ fún ìdàgbàsókè àti ìlọsíwájú orílẹ-èdè lápapọ̀ ni.

Ó wáá rọ àwọn èèyàn pé kí wọ́n fọwọ́-sowọ́-pọ̀ pẹ̀lú àwọn aláṣẹ orílẹ-èdè yìí, kí èròngbà wọn láti fòpin sí ikú àìtọ́jọ́ tó lè wáyé nídìí àwọn oúnjẹ tí kò bójúmu rárá lè wá sí ìmúṣẹ .

Ọkọ ìyàwó fósánlẹ̀ lóru jọ́kejì ìdùnú ìgbéyàwó

Fẹ́mi Akínṣọlá

Ọ̀jọ́ ẹyẹ ò ní-ín dọjọ́ ọ̀fọ̀ nílé e gbogbo wa ,àṣẹ.
Ṣùgbọn àdúrà yìí kò gbà tórí inú ìbànújẹ́ ńlá àti ìpòrúùru ọkàn làwọn ẹbí, ará àti ojúlùmọ̀ géńdé-kùnrin kan, Olóògbé Daniel Adole, tó kú lọ́jọ́ kejì tó ṣègbeyàwó alárinrin tán wà báyìí.

Oun tá a gbọ́ ni pé ọjọ́ ọdún Iléyá, ìyẹn ọjọ́ Àìkú, ọjọ́ kẹrìndínlógún, oṣù Kẹfà, ọdún 2024 yìí, ní olóògbé náà ṣegbeyawo pẹ̀lú ololufẹ rẹ̀ nílé àwọn òbí rẹ̀ tó wà lágbègbè Ochingini Adiko, nijọba ibilẹ Obi, nipinlẹ Benue. Ṣùgbọ́n nígbà tó máa fi di ọjọ́ kejì, ìyẹn ọjọ́ Ajé, ọjọ́ kẹtàdínlógún, oṣù yìí kan náà ní ariwo ẹkún ńlá sọ nílé rẹ̀, tí wọ́n sì kéde pé ọkọ tó ṣẹṣẹ ṣègbéyàwó alárinrin tán tifò sánlẹ, ó ti kú pátápátá.

Ohun tó jẹ́ k’ọrọ ikú olóògbé náà ya àwọn mọlẹbi rẹ̀ lẹnu ni pé, ọmọkùnrin náà kò ṣàìsàn, bẹ́ẹ̀ ni kò sí àpẹẹrẹ àárẹ̀ kankan lára rẹ̀ lásìkò tó ń ṣayẹyẹ ìgbéyàwó rẹ̀ ọ̀hún, kokooko lara rẹ̀ le. Bó ṣe ń fò sókè, bẹ́ẹ̀ ló ń rẹrin-in sáwọn alábàáṣe gbogbo tí wọ́n wá bá a ṣàjọyọ pàtàkì náà. Ààrin òru ni nǹkan náà dédé kì í mọ́lẹ lójijì, tó sì kú sínú yàrá lẹgbẹẹ iyawo rẹ̀. Eré àti Àwàdà lásán nì yàwó rẹ̀ kọkọ pè é , ṣùgbọ́n nígbà tí kò dá a lóhùn mọ́ bó ṣe ń pè é nìyàwó figbe bọnu, táwọn aráalé sì sáré síta láti wáá wo ohun tó ń ṣẹlẹ̀.

Àmọ́, ọ̀pọ̀ tó gbọ́ nípa ikú olóògbé ọ̀hún ló n ṣe ní hàà-hiin.

Àrùn kó̩lé̩rà gbilè̩ ní ìpínlè̩ Eko àti Ogun.

Fẹ́mi Akínṣọlá
Ìjáfara léwu lọrọ dà báyìí bí Ìjọba ìpínlẹ̀ Ògùn àti ìpínlẹ̀ Èkó ti fìdí ìtànkálẹ̀ àrùn onígbá méjì múlẹ̀ ní ìpínlẹ̀ kóówá wọn Ogun, èyí ti wọ́n ní ó gba ẹmi èèyàn mẹẹdọgbọn

Ní ìpínlẹ̀ Ògùn. obìnrin kan, ẹni ọdún mejilelọgọta náà ti pàdánù ẹ̀mí rẹ̀ ṣọwọ́ àrùn.

O sójú ù mi ko kòró tó bá àwọn akọroyin ní olóògbé náà jáde láyé lásìkò tó ń se ìtọjú ọmọ rẹ̀ tó ní àrùn náà, tí ọmọ náà sì wà lára àwọn èèyàn márùn ún tó wà ní ilé ìwòsan.

Bákan náà ni ìjọba tún jẹ́ kó di mímọ̀ pé èèyàn márùn un ti wà ní ilé ìwòsan báyìí níbi tí wọ́n ti ń gba ìtọjú àrùn onígbáméjì Kọlẹra

Kọmisana fún ètò ìlera ní ìpínlẹ̀ Ògùn, Tomi Coker sọ pé ìṣẹ̀lẹ̀ náà wáyé ní Ìjèbú-òde , ní ìjọba ìbílẹ̀ Àríwá Ìjèbú.
Nínú atẹjade tí ẹgbẹ́ àwọn onímọ̀ ìṣẹ́gun ní ìpínlẹ̀ Ògùn fi léde, Alága ẹgbẹ́ náà, Kunle Ashimi ní òtítọ ni pé àrùn náà ti tàn ká, tó sì ń ṣe ìjàmbá ní ìpínlẹ̀ ọgbọ̀n pẹ̀lú ìpínlẹ̀ Ògùn.

Ó wá ránṣẹ́ ibanikẹdun sí àwọn mọlẹbi àwọn èèyàn náà, “Lónìí, àrùn onígbáméjì ti wà ní ìpínlẹ̀ ọgbọ̀n tó fi mọ ìpínlẹ̀ Ògùn, ti ọgbọ̀n èèyàn sì ti kú káàkiri orílẹ-èdè . A gbàdúrà fún àwọn èèyàn náà.”

Ashimi ní ìjọba àti NMA kò kọ etí ikun sí ìṣẹ̀lẹ̀ yìí, tí wọ́n sì ń gbé gbogbo ìgbésẹ̀ láti fòpin sí itankalẹ náà.

Bákan náà ní ìpínlẹ̀ Èkó, èèyàn mẹrinlelogun ló ti pàdánù ẹ̀mí wọn ṣọwọ́ àrùn onígbáméjì báyìí

Ìjọba kéde ọrọ̀ náà lọjọ Eti nígbà tí wọ́n sọrọ nípa àwọn èèyàn tó ti pàdánù ẹ̀mí wọn láti ìgbà tí ìṣẹ̀lẹ̀ náà ti bẹrẹ.

Gómìnà Seyi Makinde buwọ́lu ìyànsípò Olakunleyin gẹ́gẹ́ bíi Olubadan

Fẹ́mi Akínṣọlá

Gómìnà ìpínlẹ̀ Ọ̀yọ́, Seyi Makinde ti buwọ́lù iyansipo Oba Akinloye Owolabi Olakunleyin gẹ́gẹ́ bíi Olúbàdàn ti ilẹ̀ Ìbàdàn.

Olakunleyin ni yóò jẹ Olúbàdàn ẹkẹtalelogoji nínú ìtàn ilẹ̀ Ìbàdàn.

Gómìnà kéde ìgbésẹ̀ yìí nínú ọrọ̀ kan tó fi léde èyí tó ti buwọ́lu láti ọjọ́ kẹrinla oṣù kẹfà ọdún 2024, ní òun pàṣẹ pẹ̀lú ìlànà tí ìwé òfin ìpínlẹ̀ Ọ̀yọ́ ti ọdún 2000 gbé kalẹ̀.

Nínú atẹjade ti Kọmisọna fún ọrọ̀ ìjọba ìbílẹ̀ àti oyè jíjẹ ní ìpínlẹ̀ Ọ̀yọ́, Olusegun Olayiwola fi léde fún àwọn akọroyin, ó ní ìgbésẹ̀ yìí wáyé ní ìlànà tí òfin ti ṣètò nípa oyè jíjẹ ní ìpínlẹ̀ Ọ̀yọ́.

Nínú atẹjade náà, Gómìnà Seyi Makinde kí Olúbàdàn tuntun náà kú oríire, tó sì gbà á ladura pé ìgbà rẹ̀ yóó san gbogbo aráàlú Ìbàdàn.
Bẹ́ẹ̀ bá gbàgbé, Ọba Owolabi Olakunleyin ti sọ pé tàbí ṣugbọn kan kò sí, òun ni ipò Olúbàdàn kan.

Lásìkò tí ikọ alabẹwo láti ọdọ Gómìnà Ṣèyí Makinde lọ kí bàbá náà nílé rẹ̀ lágbègbè Alalubọsa, n’Ibadan ló sọ bẹ́ẹ̀.

Alàgbà Ọlakulẹyin ní òun ti ṣetán láti gun ori ìtẹ, àti pé ọpẹ́ ló kàn lọrọ òun.

Alàgbà Ọlakulẹyin tó sọrọ pẹlú ohun tó já geere, sí iyalẹnu ọpọ èèyàn tó wà níbè, sọ pé, “ Inú mi dùn láti rí àwọn ikọ alabẹwo láti ọdọ Gómìnà.

‘’ Nígbà tí wọ́n sọ fún mi pé ẹ ń bọ̀, ẹsẹkẹsẹ ni mo sọ fawọn olóyè mi pé kí wọ́n máa bọ̀, kí wọ́n jẹ́ ká jọ gbà yín lálejò.

‘’ Inú mi dùn pé àwọn èèyàn mìíràn wà níbí pẹ̀lú mi.

‘’Mo ti ṣetán pátápátá. Mo mọ pé Ọlọ́run wà lẹ́yìn mi. Ó ti sọ pé èmi ni ipò Olúbàdàn kàn, èmi náà sì mọ òdodo pé èmi ló kan, àsìkò mi rè é .’’

Ará ìlú nìkan ló leè fi Olubadan sórí ìtẹ́, kìí ṣe Gómìnà – Rasheed Ladoja ṣàlàyé

Fẹ́mi Akínṣọlá
Ṣé wọ́n ní àìfẹ̀lẹ̀ kébòsí,làì rẹ́ni jó o.
Ọ̀tún Olúbàdàn ti ilẹ̀ Ìbàdàn, Sẹ́nẹ́tọ̀ Rasheed Ladoja ti sàlàyé pé, Gómìnà kọ́ ló làṣẹ láti fi Olúbàdàn tuntun sórí ìtẹ́ .

Gbólóhùn yí jẹyọ lẹ́yìn tí Gómìnà ìpínlẹ̀ Ọ̀yọ́, Ṣeyi Makinde sọ pé, òun kò ní ṣètò ìfọbajẹ fún Ọba Owolabi Olakulehin tí wọ́n fà kalẹ̀ láti jẹ Olúbàdàn ti ìlú Ìbàdàn àyàfi tí ipò ìlera rẹ̀ bá wà ní pípé.

Àgbà oyè ilẹ̀ Ìbàdàn, Rasheed Ladọja sọ̀rọ̀ níbi pọ̀pọ̀ṣìnṣìn ọdún Iléyá tó wáyé nílùú Ìbàdàn, pé kò sí òótọ́ nínú ìròyìn tó gbòde pé òun ló wà nídìí bí Gómìnà Makinde kò ṣe fẹ́ gbé ìgbésẹ̀ fífi Olúbàdàn tuntun jẹ.

Ladoja sàlàyé pé, ọwọ́ àwọn ará ìlú ni àti fi Olúbàdàn tuntun sórí àpèrè wà, ìgbésẹ̀ náà kò sí lọ́wọ́ Gómìnà Seyi Makinde rárá.

“Ojúṣe Gómìnà ní láti gbé ọ̀pá àṣẹ pẹ̀lú àwọn ohun èlò mìíràn tí Ọba náà yóò máa lò lórí ìtẹ́ fún un, torípé dúkìá ìjọba ni àwọn èròjà náà jẹ́.”
Ladoja sàlàyé pé, Olúwo tìlú Ìbàdàn nìkan ló lágbára láti gbé adé lé Olúbàdàn tuntun lórí, tí Gómìnà yóò sì fún un ní ọ̀pá àṣẹ àti àwọn èròjà yòókù.

Ó tún tenumọ́ pé ìbáṣepọ̀ tó gún régé ló wà láàrin ohun àti Gómìnà Makinde àti pé Gómìnà ti kí òun kú ọdún Iléyá pẹ̀lú ẹ̀bùn tó jọjú.

Ààrẹ Tinubu darapọ̀ kírun yídì Eid-el-Kabir nílùú Eko

Fẹ́mi Akínṣọlá

Ààrẹ Ahmed Tinubu darapọ̀ mọ́ àwọn mùsùlùmí láti kírun yídíì ọdún iléyá ní Dodan barracks tó wà ní nílùú Èkó lọjọ Àìkú.

Ọdún Eid Kabir jẹ́ ọdún àwọn mùsùlùmí jákèjádò àgbáyé èyí tí wọ́n máa ń ṣe ní ọjọ́ kẹwàá oṣù Dhual-Hijjah.

Ààrẹ Tinubu gúnlẹ sí yidi náà ní nǹkan bíi agogo mẹsan an ku iṣẹju márùn un lọjọ Àìkú.

Olórí àwọn tó ń bá ààrẹ ṣiṣẹ́, Fẹmi Gbajabiamila, adari ètò àbò ní Nàìjíríà, Nuhu Ribadu; igbákejì Gómìnà ìpínlẹ̀ Èkó, Ọbafẹmi Hamzat; Gómìnà tẹlẹ ní ìpínlẹ̀ Èkó, Babátúndé Fashọla, àgbà oníṣòwò nnì, Aliko Dangote at’awọn eekan ìlú mìíràn.

Ṣaájú ni ààrẹ ti kọ́kọ́ darapọ̀ mọ́ àwọn ọmọ Nàìjíríà láti woye lórí pàtàkì àjọ̀dún Eid-el-Kabir, èyí tó ní ó mú ìtumọ̀ pàtàkì dání fún orílẹ-èdè Nàìjíríà lọwọ́ yìí.

Nínú ọ̀rọ̀ tó bá àwọn ọmọ Nàìjíríà sọ, ààrẹ rọ àwọn ẹlẹsin mùsùlùmí jákèjádò Nàìjíríà láti tẹlẹ ìlànà ifaraẹnijin, ìgbàgbọ́ àti ìgbọràn sí àṣẹ Ọlọrun gẹ́gẹ́ bí ajọdun náà ṣe là á kalẹ .

“Ààrẹ mọ rírì ìfara ẹnijin àwọn ọmọ Nàìjíríà láti ọdún kan sẹyìn bí ìṣèjọba rẹ̀ ṣe ń gbé ìgbésẹ̀ láti fi ẹṣẹ̀ Nàìjíríà lé orí ọnà ìdàgbàsókè àti ìlọsíwájú .”

Ààrẹ Tinubu rọ àwọn ọmọ Nàìjíríà láti tubọ máa gbàdúrà fún orílẹ-èdè náà fún àlàáfíà láti jọba bí òun tikara ṣe ń ṣiṣẹ́ láti mú iṣọkan, àlàáfíà àti ìlọsíwájú gogò sí i.

Ó wá tún tẹnumọ pé ìṣèjọba òun ń mú ìgbáyé-gbádùn àlàáfíà àti ètò ọrọ̀ ajé lọkunkundun, kò sì ní sinmi nínú afojusun rẹ̀.