Àsà àti ìṣe
Aṣọ wíwọ̀
Fẹ́mi Akínṣọlá
A fi àṣà àti ìṣe àsìkò yìí sọrí ayẹyẹ ọlọ́dọọdún Ojúde Ọba tí ọdún yìí. (June 2025)
Aṣọ jé ohun tí ènìyàń ń wọ̀ láti bo ìhòhò. Oríṣi ohun èlò ni a fi ń hun aṣọ, àwọn ohun èlò bíi òwú, ọ̀rá, awọ sílìkì àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ, lẹ́yìn híhun aṣọ, aṣọ tún nílò rírán kí ó tó le di wíwọ̀. Yàtò sí fún bíbo ìhòhò, aṣọ tún wà fún oge àti ìdánimọ. Àpẹẹrẹ oríṣi aṣọ ilé Yorùbá ni ìró àti bùbá, Agbádá, dànsíkí, búbù, kẹ̀mbẹ̀, àti bẹ́ẹ̀ bẹ́ẹ̀ lọ. (ní òpòlopò ìgbà) olùwọ àwọn asọ wọ̀nyí ma ń jẹ́ ojúlówó ọmọ Yorùbá .
Iró ati Bùbá jẹ́ orúkọ aṣọ tí ó wọ́pọ̀ láàrín àwọn Obìnrin ẹ̀yà Yorùbá ní apá ìwọ̀ Oòrùn orílẹ̀-èdè Nàìjíríà má a ń wọ̀ . Ní ìbẹ̀rẹ̀, aṣọ yìí jẹ́ onípele márùn-ún, lára rẹ ni ìró èyí tí ó tóbi jù lọ tí wọ́n máa ń ró mọ́ ìbàdí. Nígbà tí Bùbá jẹ́ ẹ̀wù tí wọ́n ń máa ń wọ̀ lé orí ìró. Gèlè ní tirẹ̀, ni wọ́n máa ń wé sí orí. Wọ́n sì máa ń ró ìpèlé lé ori ìró kí ẹwà ìmúra wọn lè yọ dára dára . Wọ́n sì máa ń so ìborùn lé èjìká . Láfikún , orísìírísìí asọ èyí tó bá wu ni ni wọ́n le fi rán ìró àti bùbá , ó lè jẹ́ aṣọ òfì , léèsì, àǹkárá, dàńsíkí àti bẹ́ẹ̀ bẹ́ẹ̀ lọ .
Abetí ajá, túmọ̀ sí “bí etí ajá”. Ó jẹ́ orísun Yorùbá, ìlú Ìbàdàn. Abetí ajá yìí ni fìlà tí a fi aṣọ òkè tàbí aṣọ àdìre rán. Ó jẹ́ apá kan ti aṣọ ọkọ ìyàwó máa ń wọ̀ nígbà ayẹyẹ ìgbéyàwó tàbí tí ọba, ẹni ọlọ́rọ̀ àti ẹni oyè máa ń wọ̀. Aṣọ òkè tí a fi ṣe fìlà abetí ajá yìí tún lè túmọ̀ sí aṣọ ipò gíga. Ó ní àgbékọjá méjì tó dàbí etí tó n má ń gbọ̀n bo etí, ìdí èyí ni wón máa ń pè é ní abetí ajá nítorí ó dàbí etí ajá. A máa ń wọ fìlà etí ajá yìí gẹ́gẹ́ bí aṣọ orí láti ṣe àfikún àwọn aṣọ abínibí bíi agbádá. Àṣà fìlà Yorùbá yìí dàbí ìgùn onígùn mẹ́ta tí ó ní etí méjì tí ó yọ jáde bí etí ajá. Àṣà yìí wọ́pọ̀ láàrin ọ̀dọ àti àgbàlagbà Yorùbá. Bákan náà, àwọn onílù ìbílẹ̀ Yorùbá kan fẹ́ràn láti wọ fìlà abetí ajá yìí. O lè wọ irú fìlà Yorùbá yìí kí o sì yí ipò àwọn ẹ̀gbẹ̀gbẹ́ padà; wọ́n lè ṣe ìtọ́ka sí òkè, tàbí ṣe pọ̀ díẹ̀. Àṣà yìí jẹ́ ìgbà àtijọ́ àti pé ó jẹ́ olókìkí púpọ̀ pẹ̀lú aṣọ aṣọ-òkè àtijọ́.
Agbada jẹ́ aṣọ ìbílẹ̀ tí ó tóbi tí àwọn Yorùbá tí wọ́n ń bẹ káàkiri gbogbo ìwọ̀ oòrùn ilẹ̀ Áfíríkà máa ń wọ̀, pàápàá jùlọ láàrin àwọn tí wọ́n ń bẹ ní orílẹ̀ èdè Nàìjíríà, Benin, àti Togo. Agbádá jẹ́ èyí tí ó sáábà máa ń wá tí a sì máa ń wọ̀ pẹ̀lú bùbá tí ó jẹ́ àwọ̀tẹ́lẹ̀ tí ó le wá ní onírúurú, àti ṣòkòtò gígùn tí a le wọ̀ si pẹ̀lú. A sáábà máa ń wọ̀ ọ́ pẹ̀lú onírúurú fila tàbí abeti aja. Ní ọ̀pọ̀ ìgbà, a máa ń wọ ìlẹ̀kẹ̀ ìbílẹ̀ lé Agbádá. Agbádá jẹ́ aṣọ ìmúra àwọn ọkùnrin èyí tí wọ́n máa ń wọ̀ lọ sí onírúurú ìjáde tàbí ibi ayẹyẹ. Ó máa ń wá ní onírúurú àràǹbarà.
Kí á má làágùn jìnà ẹ̀rí
máa jẹ́minìṣó ti wà nílẹ̀
yanturu látinú àpẹẹrẹ àṣọ tí àwọn bọ̀rọ̀kìní wọ̀ níbi yẹyẹ ojúde ọba tọdún yìí.
Ṣé àwọn àgbà ní ọdọ̀ọọdún ni pèrègún yọ pẹ̀lú àwọ̀ ọ̀tun, béèbù bá rà lébè, dandan ni ká fojú kan iṣu mùyẹ̀ ègbodò.
Ayẹyẹ Ojúde Ọba, t’ọdún yìí tún hẹ̀rìmọ̀ ,àwòdamiẹnu aláràǹbarà aṣọ ìbílẹ̀ tó
n ṣàfihàn ojúlówó ọmọ yorùbá tí kò gbàgbé orírun wọn ni wọ́n wọ̀ ṣe ìgbélárugẹ àṣà.
Kó má dà bí àsọdùn, ẹ mójú ṣẹ̀rí ọ̀rọ̀ .
