Ìpínlẹ̀ Niger ní àwọn oníwàásù gbọdọ̀ gbàṣẹ ìwáásù

Fẹ́mi Akínṣọlá

Ṣéwọ́n ní bí a ti í ṣe níbí, èèwọ̀ ni ní ibòmíràn èyí ló bí onírúurú awuyewuye tó ń wáyé lórí ìgbésẹ̀ tí ìjọba ìpínlẹ̀ Niger gbé pé gbogbo àwọn tí yóò máa ṣe ìwáásù ní ìpínlẹ̀ náà gbọdọ̀ kọ́kọ́ fi ìwáásù ránṣẹ́ sí ìjọba kí wọ́n tó ṣe é.

Níṣe ni ọ̀rọ̀ náà ti ń fa ìyapa ẹnu láàárín àwọn onímọ̀ ẹ̀sìn àtàwọn aráàlú lórí pé ṣé ó lẹ́tọ̀ọ́ fún ìjọba láti ní ipa lórí ìwáásù táwọn onímọ̀ ẹ̀sìn yóò máa ṣe.

Ṣáájú ni gómìnà ìpínlẹ̀ Niger, Muhammed Umar Bago sọ nínú ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò kan pẹ̀lú iléeṣẹ́ TVC lọ́jọ́ Àìkú ti sọ pé àwọn gbé ìgbésẹ̀ náà láti ri pé àwọn mójútó báwọn èèyàn ṣe ń ṣe ìwáásù ní ìpínlẹ̀ náà.

Gómìnà Bago sọ pé kìí ṣe pé àwọn fi òfin de ṣíṣe ìwáásù bíkòṣe pé Àlùfáà tí yóò bá ṣe wáàsí lọ́jọ́ Ẹtì gbọdọ̀ kọ́kọ́ fi ohun tó fẹ́ sọ̀rọ̀ lé lórí ránṣẹ́ sí ìjọba fún àyẹ̀wò àti ìbuwọ́lù.

Ó ní a ò lè sọ pé nítorí èèyàn jẹ́ àlùfáà, kí wọ́n máa lo àǹfàní náà láti máa ṣe àwọn ìwáásù èyí tó le máa ṣe àkóbá fáwọn èèyàn àti ìlú kí wọ́n rò pé nǹkan tó dára ni.
Ó fi kun pé ohun tí ìjọba ń ṣe ni láti kojú àwọn ìṣoro èyí tó ń fa àìsí ètò ààbò tó ń wáyé ní ìpínlẹ̀ náà.
Adarí àjọ tó ń rí sí ọ̀rọ̀ ẹ̀sìn ní ìpínlẹ̀ Niger, Umar Faruk Abdullahi sọ pé ìjọba gbé ìgbésẹ̀ láti ri pé ìjọba ṣe àfọ̀mọ́ báwọn èèyàn ṣe ń ṣe ìwáásù ní ìpínlẹ̀ náà.
Ó ní ìgbésẹ̀ náà kìí ṣe ohun tuntun bó ṣe jẹ́ pé ó ti wà lábẹ́ ètò “Preaching Act” ti ọdún 1983 tó sì jẹ́ pé wọ́n kàn ṣẹ̀ṣẹ̀ ń ṣe àmúṣẹ rẹ̀ báyìí.

Ó ṣàlàyé pé gbogbo àwọn nǹkan tí ìpínlẹ̀ náà ń kojú ni wọ́n ṣe pinnu láti máa gba nǹkan táwọn àlùfáà bá fẹ́ ṣe ìwáásì lé lórí.

Ṣáájú nínú oṣù yìí, ó ní gbogbo àwọn àlùfáà ni wọ́n máa ní láti gba ìwé àṣẹ látọ̀dọ̀ ìjọba èyí tí wọ́n máa gbé síta láàárín oṣù méjì.

Gẹ́gẹ́ bí ó ṣe sọ, àwọn àlùfáà náà yóò gba fọ́ọ̀mù, kojú ìgbìmọ̀ tó ṣe ìwádìí, tí wọ́n sì ti máa buwọ́ lù wọ́n kí wọ́n tó lè ṣe wáàsí ní ìtagbangba.

“Tí a bá fi gbogbo rẹ̀ dá àwọn èèyàn, wàhálà yóò wà. Ọ̀rọ̀ ẹ̀sìn jẹ́ ohun tí èèyàn gbọ́dọ̀ ṣe pẹ̀lẹ́pẹ̀lẹ́ pẹ̀lú rẹ̀. Ní Nàìjíríà, pàápàá ní ẹkùn àríwá, ọ̀pọ̀lọpọ̀ tó ìṣòro tó ní í ẹ pẹ̀lú ọ̀rọ̀ ààbò ni wọ́n ń kojú. Bí àwọn àlùfáà kan ṣe máa ń ṣe ìwáásù wọn máa ń dá ìbẹ̀rù sílẹ̀.

“Boko Haram bẹ̀rẹ̀ pẹ̀lú ìwáásù, ISIS bẹ̀rẹ̀ pẹ̀lú ìwáásù. Boko Haram kò ì tíì wá sópin, ọ̀pọ̀ ẹ̀mí ló ti sọnù lórí rẹ̀. Nígbà tó yẹ kí ìjọba Borno ṣe àyẹ̀wò àwọn ìwáásù Muhammad Yusuf, wọn kò ṣe bẹ́ẹ̀.”

Bákan náà ló tún ṣe àlàyé pé ní Mecca àti Medina àtàwọn orílẹ̀ èdè bíi Egypt àti Sudan, àwọn àlùfáà kìí dédé ṣe ìwáásù láì ṣe pé wọ́n gba àṣẹ lọ́wọ́ ìjọba àmọ́ tí ọ̀rọ̀ kò rí bẹ́ẹ̀ ní Nàìjíríà tó jẹ́ pé àwọn àlùfáà kàn máa ń ṣe ohun tó bá wù wọ́n.
Ahmed Ibrahim Khalil tí ọ̀pọ̀ mọ̀ sí Malam Bala tó jẹ́ adarí àjọ “Center for the Study of Science and Technology in Religion” sọ pé ìgbésẹ̀ ìjóba náà kò tọ̀nà tó àti pé ó jẹ́ títẹ ètò ìjọba àwaarawa lójú mọ́lẹ̀.

Ó fi ìgbésẹ̀ ìjọba náà wé ọ̀rọ̀ òṣèlú, pé ọ̀pọ̀ wọn ló máa ń lo àwọn àlùfáà láti dé ipò òṣèlú àmọ́ tí wọn kìí fẹ́ kí ẹlòmíràn lò wọ́n àti pé ọ̀rọ̀ náà kìí ṣe ìpínlẹ̀ Niger nìkan bíkòṣe gbogbo Nàìjíríà.

Malam Bala gbàgbọ́ pé ìwáásù kìí ṣe ọ̀nà láti ṣi àwọn aráàlú lọ́nà tàbí jẹ́ kí wọ́n máa rí ìjọba ní ìlànà ọ̀tọ̀, tó sì ní ohun tí ìjọba nílò ni láti mójútó àwọn ilé ẹ̀kọ́ ẹ̀sìn tí wan bá fẹ́ mú àtúnṣe bá ọ̀rọ̀ ààbò nítorí ibẹ̀ ni wọ́n ti máa ń ṣi àwọn èèyàn lọ́nà jùlọ.

Ó fi kun pé lábẹ́ ètò ìṣèjọba àwaarawa, àwọn èèyàn ní àǹfàní láti sọ̀rọ̀ bó bá ṣe wù wọ́n, tí òfin Nàìjíríà fi ààyè gba ẹnikẹ́ni láti lọ sílé ẹjọ́ tó bá rip é èèyàn kan sọ̀rọ̀ òdì sí òun.

Ó wòye pé àwọn orílẹ̀ èdè bíi Saudi Arabia jẹ́ orílẹ̀ èdè ti ẹ̀sìn Islam ti gbilẹ̀, tí ọ̀pọ̀ wọn sì ń gba owó oṣù lábẹ́ ìjọba èyí tó le mú kí ìjọba máa rí ìwáásù tí wọ́n bá fẹ́ ṣe kí wọ́n tó ṣe é.

Nínú ọ̀rọ̀ tirẹ̀, alága tẹ́lẹ̀ rí fún ẹgbẹ́ àwọn ọmọlẹ́yìn Kristi, Christian Association of Nigeria (CAN) ní ìpínlẹ̀ Niger, Ẹni ọ̀wọ̀, MS Dada sọ pé ọ̀rọ̀ náà kù sí ọwọ́ àwọn tó fẹ́ ṣe àmúṣẹ òfin náà lọ́wọ́.

Ó ní kò sí ohun tó burú níbẹ̀ tó bá jẹ́ ara ìta tí kìí ṣe ẹni tó ń gbé ìpínlẹ̀ Niger ni ìjọba ń sọ àmọ́ tó bá jẹ́ pé àwọn tó ń gbé ìpínlẹ̀ Niger ni, ìgbésẹ̀ náà kò dára rárá.

Ó fi kun pé ṣíṣe àmójútó ìwáásù kìí ṣe ohun tuntun ní ìpínlẹ̀ Niger tó sì jẹ́ pé ọ̀rọ̀ ààbò ló tún jẹ́ kí ìjọba gbé e dìde. Ó ní òun kò rò pé gómínà náà jẹ́ ẹni tó máa gbájúmọ́ ọ̀rọ̀ ẹ̀sìn.

Agbẹjọ́rò kan ní ìpínlẹ̀ Kano, Sulaiman Magashi sọ pé ó kù sọ́wọ́ àwọn ìpínlẹ̀ láti ṣe àmójútó ìwáásù àwọn àlùfáà láì fi nǹkan tí ìwé òfin Nàìjíríà.

Ó sọ fún akọ̀ròyìn pé ó sàn fún ìjọba láti ṣe àmójútó báwọn àlùfáà ṣe ń ṣe ìwáásù nítorí ìlànà kan nínú Islam èyí tí òfin Nàìjíríà náà fi ààyè gba àtúnṣe sí.

Abala kẹrin ìwé òfin Nàìjíríà fi ààyè gba èèyàn láti ṣe ẹ̀sìn tó bá wù ú tó fi mọ́ ẹ̀tọ́ pípolongo ẹ̀sìn.

“Èyí kò túmọ̀ sí láti máa ṣe ìwáásù tako ìwà ọmọlúàbí tàbí máa bú èèyàn èyí tó le bí ìwà jàgídíjàgan. Fún ìdí èyí, ó pọn dandan láti ṣe òfin lórí ṣíṣe ìwáásù tó dára, Sulaiman Magashi sọ.

Bákan náà ló ní ìjọba nílò láti pé àwọn tí ọ̀rọ̀ kàn tí wọ́n bá fẹ́ gbé irú òfin bẹ́ẹ̀ kalẹ̀.

Ìpínlẹ̀ Niger kọ́ ni yóò kọ́kọ́ ṣe irú òfin yìí. Ṣáájú ni ilé aṣòfin ìpínlẹ̀ Kaduna ti buwọ́lu irú òfin báyìí àmọ́ ti wọn kò máa ṣe àmúlò rẹ̀.

Ní oṣù Kejì, ọdún 2025, Ìgbìmọ̀ tó ń rí sí ọ̀rọ̀ Islam ní Nàìjíríà tí Sultan ìlú Sokoto, Muhammad Sa’ad Abubakar III pè fún ṣíṣe òfin láti máa ṣe àyẹ̀wò àwọn tó ń ṣe ìwáásù.

Ààrẹ Tinubu gbẹ́sẹ̀ kúrò lórí ìlú ò fararọ ní ìpínlẹ̀ Rivers

Fẹ́mi Akínṣọlá

Ọjọ́ tí wọn ò dá ni kìí pé, bó ṣe jẹ́ pé ọjọ́ ló ń pẹ́, ìpàdé kìí jìnà.
Ààrẹ Nàìjíríà, Bola Tinubu ti kéde gbígbe ẹsẹ̀ kúrò lórí òfin ìlú ò fararọ tí wọ́n kéde ní ìpínlẹ̀ Rivers.

Ní ọjọ́rú, ọjọ́ Kẹtàdínlógún, oṣù Kẹsàn-án ní Ààrẹ náà.

Tinubu ní gbogbo àwọn tí ọ̀rọ̀ kàn ní ìpínlẹ̀ Rivers ni wọ́n ti so agbéjẹ́ mọ́wọ́, tí kò sì sí ìnílò láti túnbọ̀ máa tẹ̀síwájú pẹ̀lú ìlú ò fararọ.

Ó ní èyí mú inú òun dùn, tó sì jẹ́ pé kò sí ìnílò láti tún tẹ̀síwájú pẹ̀lú òfin náà.

Ẹ ó rántí pé ni ọjọ́ Kejìdínlógún, oṣù Kẹta, ọdún 2025 ni Ààrẹ Bola Tinubu ti kéde ìlú ò fararọ ní ìpínlẹ̀ Rivers látàrí làásìgbò òṣèlú tó ń wáyé níbẹ̀
Tinubu ti wá ní kí Gómìnà Fubara, igbákejì rẹ̀, Ngozi Nma Odu àtàwọn aṣòfin ní ilé aṣòfin ìpínlẹ̀ náà tó fi mọ́ olórí ilé, Martins Amaewhule padà sẹ́nu iṣẹ́ wọn láti ọjọ́ Kejìdínlógún, oṣù Kẹsàn-án, ọdún 2025.
Níbi ọ̀rọ̀ tí ààrẹ bá àwọn ọmọ orílẹ̀ èdè Nàìjíríà sọ ní àṣálẹ́ ọjọ́ Ìṣẹ́gun, ọjọ́ Kejìdínlógún, oṣù Kẹta ló ti sọ̀rọ̀ náà.
Tinubu ní làásìgbò òṣèlú tó ń wáyé ní ìpínlẹ̀ náà láti bíi oṣù mélòó kan sẹ́yìn ń kọ òun lóminú.

Ó ní gbogbo ìgbìyànjú òun láti ri pé ìfaǹfà náà wá sópin ló já sí pàbó.

Lẹ́yìn tí ààrẹ kéde ìlú ò fararọ ní ìpínlẹ̀ náà ló ní kí gómìnà Siminalayi Fubara àti igbákejì rẹ̀, Ọ̀jọ̀gbọ́n Ngozi Odu lọ rọ́kún nílé fún oṣù mẹ́fà.

Bákan náà ló ní gbogbo àwọn tí wọ́n dìbò yàn sílé aṣòfin ìpìnlẹ́ náà lọ rọ́kún nílé lóṣù mẹ́fà.

Ààrẹ ní nǹkan ìbànújẹ́ ló jẹ́ pé ìjọba ìpínlẹ̀ Rivers wo ilé aṣòfin láti bíi ọdún kan àbọ̀, tí wọn kò sì rí nǹkankan ṣe si títí di àsìkò yìí.

Ó ní láti ìgbà tí wọ́n ti ń bá ara wọn fa ìfaǹfà ni kò tis í ìlọsíwájú kan gbòógì ní ìpínlẹ̀ náà nítorí wọn kò jẹ́ kí àwọn ará ìlú jẹ múkùndún ìjọba àwaarawa.

Ó ní òun kò lè máa wòran, gẹ́gẹ́ bí ààrẹ, kí nǹkan máa bàjẹ́ ní orílẹ̀ èdè òun, èyí ló sì mú òun láti tẹ̀lé ìwé òfin tó fi ààyè gba òun láti kéde ìlú ò fararọ.

Lẹ́yìn èyí ni Ààrẹ Tinubu yan Vice Admiral Ibokette Ibas ni láti máa ṣe àkóso ìpínlẹ̀ Rivers fún oṣù mẹ́fà náà.
Tinubu sọ pé kí òun tó kéde ìlú ò fararọ ní Rivers, níṣe ni títẹ òfin lójú mọ́lẹ̀ ti wáyé níbẹ̀.

Ó ní odidi oṣù méjìdínlógún ni Gómìnà náà fi wó ilé aṣòfin tí kò sì tun un kọ́ padà, tó sì jẹ́ pé kò ààrẹ kankan tí yóò máa wòran kí irú nǹkan bẹ́ẹ̀ máa ṣẹlẹ̀ láì gbé ìgbésẹ̀ lábẹ́ òfin láti fòpin si.

Ó ṣàlàyé pé òun mọ̀ nípa àwọn ẹjọ́ tó lé ní ogójì tí wọ́n pè tako òun ní àwọn ilé ẹjọ́ ní Abuja, Port Harcourt àti Yenegoa lórí pé òun kéde ìlú ò fararọ ní ìpínlẹ̀ Rivers.

“Bó ṣe yẹ kí ọ̀rọ̀ rí nìyẹn lábẹ́ ìṣèjọba àwaarawa. Àwọn ẹjọ́ kan ṣì wà nílé ẹjọ́ títí di àsìkò yìí.

“Yóò jẹ́ ìjákulẹ̀ fún mi gẹ́gẹ́ bí ààrẹ láti má ṣe ìkéde náà. Gbogbo àwọn tó yàn wá sípò ni wọ́n ń retí èrè ìṣèjọba àwaarawa.”

Ó fi kun pé inú òun dùn pé ìpínlẹ̀ Rivers ti ṣetán láti padà sí ìṣèjọba àwaarawa tí kò sì sí ìnílò láti sún òfin náà síwájú.

Bákan náà ló fi àkókò náà ṣe ìràntí fáwọn gómìnà àtàwọn ilé aṣòfin káàkiri Nàìjíríà láti máa rántí pé nígbà tí àlááfíà bá wà nínú ìlú ni wọ́n le ṣètò tí yóò mú ìrọ̀rùn bá àwọn aráàlú.

Àwọn àgbẹ̀ fọnmú lórí ìgbésẹ̀ Ìjọba àpapọ̀ lórí oúnjẹ

Fẹ́mi Akínṣọlá

Ìjọba àpapọ̀ ti kéde àwọn ìgbésẹ̀ tuntun láti mú ìgbèrú bá ètò ọ̀gbìn Nàìjíríà lábẹ́ ètò ìṣèjọba Ààrẹ Bola Tinubu.

Ìgbésẹ̀ yìí ló wà lára àwọn ìlànà tí ìjọba ń gbé láti ri pé Nàìjíríà ṣe àmúlò àwọn ohun èlò tó ní láti máa pèsè oúnjẹ lọ́pọ̀ yanturu, tó sì tún máa jẹ́ àtúntò lẹ́ka ètò ọ̀gbìn àti ìdókoòwò sí àwọn ohun amáyédẹrùn ní Nàìjíríà.

Igbákejì Ààrẹ, Kashim Shettima ló kéde àwọn ìgbésẹ̀ tuntun yìí níbi ìpàdé ètò oúnjẹ àti ètò ọ̀gbìn ti àjọ ìṣọ̀kan àgbáyé.

Shettima ní bí ó tilẹ̀ jẹ́ pé ìpèníjà gbogbo àgbáyé ni ọ̀rọ̀ ebi jẹ́, Nàìjíríà gbọdọ̀ jí gììrì láti ri dájú pé ó mú ọ̀rọ̀ pípèsè oúnjẹ ní òkúnkúndùn nítorí ọjọ́ iwájú.

“Kò sí ohun tó máa ń so àwọn èèyàn pọ̀ jùlọ ni ebi, tó sì máa ń ṣe àfihàn ibi tí èèyàn bá kù sí. Ọ̀rọ̀ oúnjẹ kìí ṣe láti wà láyé nìkan, bíkòṣe ohun tó nííṣe pẹ̀lú ètò ààbò àgbáyé.”

Agbẹnusọ Shettima, Stanley Nkwocha tó fi kókó ìpàdé náà léde sọ pé Nàìjíríà ti ń gbìyànjú láti mú àdínkù bá àwọn oúnjẹ tí wọ́n ń kó wọlé láti ilẹ̀ òkèèrè, kí wọ́n sì àlékún bá oúnjẹ tí à ń pèsè lábẹ́nú.

Láti ìgbà tí ìjọba ti yọ ìrànwọ́ orí epo bẹntiróòlù lọ́dún 2023 ni ọ̀wọ́ngógó oúnjẹ ti lọ sókè ní Nàijíríà tí ohun gbogbo sì ti gbówó lórí ní Nàìjíríà
Gẹ́gẹ́ bí igbákejì ààrẹ ṣe sọ, ìgbésẹ̀ tuntun yìí yóò fi ààyè sílẹ̀ fún ìlànà ṣíṣe ìforúkọsílẹ̀ fún ilẹ̀ lọ́nà kan, fífún àwọn àgbẹ̀ ní ẹ̀yáwó, ṣíṣe ètò ọ̀gbìn ní aládàá ńlá àti ètò pípèsè omi láti mú kí àwọn èrè oko dàgbà.

Ó wòye pé Nàìjíríà ní ìkápá láti máa bu omi rin àwọn ilẹ̀ tó tó eékà mílíọ̀nù mẹ́ta ṣùgbọ́n tó jẹ́ pé ìdá mẹ́wàá ni wọ́n ń ṣe báyìí.

Ó ní tí ìpèsè omi fáwọn ilẹ̀ tó ṣe é gbin nǹkan oko le mú kí èrè oko tí Nàìjíríà ń pèsè lé ní ìlọpo mẹ́ta, tí yóò sì mú àdínkù bá gbígbé ara lé sáà kan kí ètò ọ̀gbìn tó wáyé.

Ó fi kun pé ìwòye mímú ìdàgbàsókè bá Nàìjíríà ti ọdún 2021 sí 2025 tó wà nílẹ̀ yóò mú èèyàn tó tó mílíọ̀nù márùndínlógójì kúrò nínú ìṣẹ́ àti òṣì, pèsè iṣẹ́ mílíọ̀nù mọ́kànlélógún fáwọn èèyàn ní ẹsẹ̀ kùkú, tí yóò sì ri ìpèsè oúnjẹ lọ́pọ̀ yanturu.

Bákan náà ló sọ àrídájú rẹ̀ fáwọn olùdókoòwò pé àwọn àtúntò tí ìjọba ń ṣe yìí, àjọṣepọ̀ láàárín àwọn iléeṣẹ́ aládàni àti ìjọba, lílo ìmọ̀ ẹ̀rọ lẹ́ka ètò ọ̀gbìn yóò mú kí Nàìjíríà dùn-ún ṣe okoòwò.

Ààrẹ ẹgbẹ́ àwọn àgbẹ̀ ní Nàìjíríà, Kabir Kebram rọ ìjọba àpapọ̀ láti ri pé àwọn ìgbésẹ̀ tí wọ́n kéde pé àwọn fẹ́ ṣe yìí ni wọ́n ṣe àmúṣẹ rẹ̀ bó ṣe yẹ nítorí ọ̀rọ̀ lásán kò lè mú àtúntò bá ìlú.

Kebram nínú ìròyìn iléeṣẹ́ The Punch sọ pé níní òye kò lè da nǹkankan àyàfi tí ìjọba bá ṣe àmúṣẹ àwọn ìgbésẹ̀ náà lọ́nà tó tọ́.

“Lóòótọ́ ló máa so èso rere tí ìjọba bá ṣe àmúṣẹ rẹ̀. Èèyàn lè ní àfojúsùn ṣùgbọ́n tí wọn kò bá ṣe àmúṣẹ rẹ̀, pàbo ló máa já sí, kò ní sí ààbọ̀ kankan lórí rẹ̀.

“A rọ igbákejì ààrẹ lórí àwọn ìlérí tí wọ́n ṣe, kí wọ́n sì tọpinpin rẹ̀ délẹ̀ láti ri dájú wọ́n ṣe àmúṣẹ rẹ̀ dáadáa.

Kebram ní tí ìjọba bá ṣe àwọn nǹkan wọ̀nyí, ó dá òun lójú pé ìyàtọ̀ máa bá ọ̀rọ̀ oúnjẹ ní Nàìjíríà.

Bákan náà ni alága ẹgbẹ́ Competitive African Rice Forum, Peter Dama ṣèkìlọ̀ fún ìjọba lórí kíkéde láì ní ṣe àmúṣẹ àwọn nǹkan tí wọ́n bá sọ.

Dama wòye pé láti ìgbà tí ìjọba ti kéde pé àwọn máa pèsè katakata fún àwọn àgbẹ̀, wọn ò tíì fún ẹnikẹ́ni tí àsìkò òjò sì ti ń lọ.

“Ìjọba le ṣe ìkéde ṣùgbọ́n tí àmúṣẹ rẹ̀ máa ń pẹ́. Mo gbàgbọ́ pé tí ìjọba bá ṣe ìkéde, àmúṣẹ ló yẹ kó tẹ̀le lẹ́sẹ̀kẹsẹ̀.”

Ẹgbẹ́ àwọn àgbẹ̀ alábọ́dé ti obìnrin ní Nàìjíríà, Small-Scale Women Farmers Organization bu ẹnu àtẹ́ lu àwọn ìgbésẹ̀ tí ìjọba àpapọ̀ ń gbé lórí ètò ọ̀gbìn pé kò so èso rere pàápàá fáwọn obìnrin tó ń ṣiṣẹ́ ọ̀gbìn.

Akọ̀wé ẹgbẹ́ náà, Chinasa Asonye sọ pé gbogbo ìgbìyànjú tí ìjọba ní àwọn ń ṣe lórí ètò ọ̀gbìn ni kò ì tíì mú kí oúnjẹ pọ̀ nílùú.

Asonye ní gbogbo ètò pípèsè ẹ̀yáwó, pínpín àwọn ohun èlò, pípèsè ilẹ̀ fáwọn èèyàn tí ìjọba ń ṣe ni kò kan àwọn obìnrin.

“Ìdá kan nínú ìdá mẹ́ta ohun tí à ń bèèrè fún ni kò ì tíì wá sí ìmúṣẹ. Lẹ́yìn gbígbé àwọn ètò bíi Malabo, CADI àti WSHADA kalẹ̀, ṣé à ń ṣe àmúṣẹ ìdá kan nínú wọn?

Àjọ NAFDAC gbẹ́sẹ̀ lé ayédèrú òògùn ibà

Fẹ́mi Akínṣọlá

Ṣe àwọn àgbà sọ pé bí èèyàn bá n yọ́ ilẹ̀ dá,ohun burúkú a máa yọ́ irú wọn ṣe.
Kò dín ní páálí ayédèrú òògùn ibà ọ̀rìnlénígba dín mẹ́ta (277) tí àjọ tó ń rí sí oúnjẹ àti oògùn lílò lórílẹ̀ èdè yìí, NAFDAC, ti rí gbà báyìí lọ́wọ́ àwọn èèyàn kan nílùú Èkó, iye owó rẹ̀ sì ju over ₦1.2 bílíọ̀nù lọ.

Gẹgẹ bi NAFDAC ṣe ṣalaye, ‘Malamal Forte’, ni orukọ ayederu oogun iba ti wọn gbẹsẹ le naa, ile ikẹrusi kan to wa ni Ilasa-Oshodi, nipinlẹ Eko ni wọn ni wọn ko obitibiti oogun naa si.

Bakan naa lo jẹ pe inu paali oogun miran ni wọn ko ayederu yii si.Diclofenac Potassium 50mg, ni orukọ to wa lara paali oogun naa ti wọn ko wọ Eko lọna eru lati ileeṣẹ apoogun kan, Shanxi Tianyuan, lorilẹede China.

Ni afikun ọna eru ti ayederu oogun iba naa gba wọ orilẹede yii,niṣe ni awọn to ko o wọle tun parọ pe awọn nnkan eelo onirin lo wa nibẹ ti wọn fi gbe e wọle.
Ọga agba ajọ NAFDAC, Ọjọgbọn Mojisola Adeyeye, ṣalaye pe ajọ naa ko ni i kuna ninu ojuṣe rẹ lati ri i pe gbogbo ohun to le ṣe akoba fun alaafia araalu ni awọn kapa .
O ni pẹlu iranlọwọ ileeṣẹ aarẹ ati ẹka ijọba to n ri si ilera araalu, awọn alayederu oogun ati nnkan jijẹ ko ni i rọna lọ.

Eyi ti wọn gbẹsẹ le yii naa si jẹ ọkan lara ojuṣe wọn lati ri i pe aabo to peye wa fun awọn ọmọ Naijiria lẹka ilera.

Ẹ o ranti pe iṣẹlẹ kiko ayederu oogun wọle si orilẹede yii ko ṣẹṣẹ maa waye, o si fẹrẹ ma si ọdun kan ti ajọ NAFDAC ko ni i kede rẹ pẹlu awọn to n ṣe ayederu nnkan mimu ati jijẹ pẹlu.

Yatọ si bi ọwọ ṣe n ba awọn to n ko ayederu oogun yii wọle, ohun kan ti awon awoye ọrọ ṣalaye pe o tun n jẹ ko waye ni bi awọn oogun to jẹ ojulowo paapaa ṣe wọn gidi.

Lasiko yii, lati ra oogun iba tabi oogun awọn ọmọde ti owo rẹ ki i saba wọn tẹlẹ ti di nnkan inira gidi, idi si ni pe ẹkunwo ti ba iye ti wọn n ta awọn ogun naa gan-an.

Bi ojulowo oogun ti wọn n ra lowo pọọku tẹlẹ ba si ti di ohun ti apa ko ka mọ fun araalu, eyi yoo jẹ anfaani fun awọn to n peelo iru oogun naa lọna ti ko ba ofin mu lati maa ṣe ayederu rẹ sita.

Awọn wọnyi yoo bẹrẹ si i po ohun to le ṣa ara ni ijamba pọ fun araalu, wọn yoo si maa ko o sinu ọra tabi paali ti araalu ti mọ tẹlẹ, wọn yoo maa ta a ni iye ti awọn eeyan n ra a tẹlẹ fun wọn.

Niwọn igba to si ti ṣoro gidi lati da ayederu mọ, ti awọn to n ra a paapaa ko si ni idi kan lati fura pe ki i ṣe eyi ti awọn n lo tẹlẹ, bẹẹ ni oogun ayederu naa yoo ṣe maa tan kalẹ, ti yoo si maa ko idaamu ba ilera awọn to ba lugbadi rẹ.

Ohun kan to daju ni pe ko si ilu kan ti awọn alayederu oogun, nnkan jijẹ ati mimu yii ko si lorilẹede yii, awọn miran si wa to jẹ wọn tun n fi owo ko o wọle lati oke okun ni.

Ile ita oogun:

Ajọ NAFDAC ti rọ awọn eeyan pe ki wọn ṣọra pẹlu ibi ti wọn ti n ra oogun.

Ajọ naa rọ awọn eeyan lati maa ra oogun nile ita oogun to forukọ silẹ pẹlu NAFDAC nikan.

NAFDAC ni awọn ṣọọbu ti ko forukọ silẹ pẹlu NAFDAC lo maa n saba ta ayederu oogun yii.

Iye ti wọn n ta oogun

Awọn ibi ti wọn ti n ta oogun ni ẹdinwo le jẹ ibi ti wọn ti n ta ayederu oogun.

Ajọ naa ṣalaye pe iru awọn ibi ita oogun bayii maa n ra oogun ni ẹdinwo lọwọ awọn to n ta ayederu oogun, ẹdinwo yii lo si maa n jẹ ki ọpọ eeyan lọ síbẹ lati ra oogun.

Idi miran ti iru awọn ṣọọbu yii fi n ta oogun ni ẹdinwo ni pe wọn kii sanwo ori.

Paali oogun:

NAFDAC tun rọ araalu lati maa kiyesi paali oogun ti wọn ba fẹ ra.

Ajọ naa ni lọpọ igba ayederu oogun lo maa n wa ninu paali oogun ti ko ba dun-un wo loju.

Bakan naa ni ajọ NAFDAC tun sọ pe bi wọn ṣe kọ orukọ sara paali naa maa n ṣafihan bo ya oogun ayederu lo wa ninu paali iru oogun bẹẹ.

Lọpọ igba ni aṣiṣe maa n wa ninu bi wọn ṣe kọ orukọ oogun sara paali.

Oorun oogun:

Awọn araalu ni lati ṣọra pẹlu awọn oogun to ba n run bi igbo tabi ọda.

Ajọ NAFDAC ni oogun ti ko ba ti run bi oogun ṣe maa n run le jẹ ayederu oogun.

Ìjọba Nàìjíría fẹ fún àádọ́ta mílíọ̀nù akẹ́kọ̀ọ́ lóúnjẹ ọ̀fẹ́

Fẹ́mi Akínṣọlá

Kí la ó jẹ làgbà kí la ó ṣe, okun inú la ṣì fi ń gbé tòde.

Eyi lo mu ijọba apapọ Naijiria gun le eto fifun awọn akẹkọọ ileewe alakọọbẹrẹ ti wọn to aadọta miliọnu (50m) lounjẹ ọfẹ, bẹrẹ lati ọdun 2026 lọ.

Alabojuto eto ounjẹ ọfẹ yii, Aderemi Adebowale, ṣalaye fun ajọ Akoroyinjọ Naijiria (NAN), niluu Abuja pe, gbogbo ọna ni ijọba n gba lati mu eto ti wọn pe ni ‘National Home-Grown School Feeding” naa kẹsẹ jari.

“Afojusun wa ni lati jẹ ki awọn akẹkọọ lati iwe kin-in-ni de ikẹta, ikẹta de ikẹfa, jẹ anfaani yii, ati awọn ti ko si nileewe pẹlu, a n gbiyanju lati mu wọn wọnu eto naa.

“Nigba ti yoo ba fi di 2026, a ni ireti lati maa fun akẹkọọ alakọọbẹrẹ aadọta miliọnu lounjẹ ni Naijiria.
Nipa iye ti ounjẹ akẹkọọ kọọkan yoo jẹ, Aṣoju ijọba lori eto yii sọ pe,

” Bi ba wo o daadaa, ounjẹ ọmọ kan nileewe yẹ ko wa laaarin 500 si 1,000. Iyẹn ẹẹdẹgbẹta naira si ẹgbẹrun kan.

“Koda gan-an, pẹlu N500 fun ọmọ kan yii, o yẹ ka ṣi le fun awọn ọmọ naa ni ounjẹ aṣaraloore to dara lojumọ.”

Adebowale lo sọ bẹẹ.

O ni ki i ṣe pe ijọba yoo lọọ maa ra ibẹmbẹ ounjẹ lọja, bi ko ṣe pe awọn ti n ba awọn agbẹ kereje sọrọ, ti wọn yoo le maa gbe nnkan oko wa fun eto ounjẹ ọfẹ yii lai si iyọnu.

“Pẹlu eto yii, a maa nikapa lori iye ti a fẹẹ ra a, a o ni i ṣamulo iye ti wọn n ta a lọja.

“Lọgan ti a ba ti ni asọye pẹlu awọn ti a jọ n da owo pọ, yoo rọrun lati le fẹnuko lori iye ti ounjẹ abọ kan yoo jẹ fun ọmọ kan.”

Tẹ o ba gbagbe,ọjọ kẹtadinlọgbọn, oṣu Karun-un ọdun 2025 yii ni ijọba fi eto yii lelẹ pada, ti wọn ni awọn yoo bọ ogun miliọnu akẹkọọ atawọn ti ko si nileewe nigba naa, ki wọn too sọ ọ di aadọta miliọnu bayii.

Eto yii jẹ ọkan lara ileri ọtun (Renewed Hope) ti Aarẹ Tinubu fi polongo ibo ni 2023.
Nigba ti iṣakoso aarẹ Naijria tẹlẹ, Oloogbe Muhammadu Buhari, gbe eto yii kalẹ ni 2016, wọn pe e ni ‘National Home-Grown School Feeding Programme’ (NHGSFP). Awọn anfaani ti wọn ni yoo mu wa ni:

*Irọrun yoo ba obi ati alagbatọ nipasẹ ounjẹ.

Ipese iṣẹ fun ọpọ eeyan ni gbogbo ipinlẹ to ba ti n waye.

Ounjẹ aṣaraloore ti akẹkọọ yoo maa jẹ yoo ran ilera ati ọpọlọ wọn lọwọ.

Yoo jẹ ko maa wu awọn akẹkọọ lati maa wa sileewe deede, awọn ti wọn n kọ ẹkọ aabọ tẹlẹ yoo si dinku.

Yoo ran ipese ounjẹ labẹle lọwọ, yoo si jẹ ki ọja ta daadaa fun awọn oniṣowo.

Lẹyin ti wọn ṣe abala akọkọ eto ifunilounjẹ ọfẹ naa, nigba ti yoo fi di oṣu Karun-un ọdun 2029, Ọjọgbọn Yemi Osinbajo to jẹ igbakeji aarẹ nigba naa, kede pe o ti le ni akẹkọọ 9.3 million to ti n jẹ anfaani naa ni awọn ipinlẹ mọkanlelogun ninu mẹrindinlogoji to wa ni Naijiria.

Nipa ilana inawo si eto yii, ijọba apapọ lo n ṣagbatẹru owo ti wọn fi n pese ounjẹ ọfẹ naa, wọn si n gba awọn alasẹ to n se e, bo tilẹ jẹ pe awọn iṣoro kan pada jade nigba ti awọn ipinlẹ kan fẹsun kan ijọba pe wọn ko kowo kalẹ fun eto naa mọ.

Bakan naa ni eto yii koju iṣoro nipa itẹsiwaju rẹ.

Ọrọ nipa ikowo rẹ jẹ bẹrẹ si I jade, a gbọ nipa awọn alase to n ko ounjẹ tutu pamọ fun jijẹ ati tita tiwọn, ati ai si abojuto ati akọsilẹ nipa bo ṣe n lọ.

Bẹẹ naa si ni awọn awoye kan bu ẹnu atẹ lu eto ounjẹ yii patapata, wọn ni ipa ki lo ni lara akẹkọọ ti ko ni yara ikawe, ati awọn ti ko si nnkan amayedẹru kankan nileewe wọn.
Ibeere ti ọpọ eeyan n beere lori igbesẹ ounjẹ ọfẹ ti ijọba fẹẹ gbe yii ni pe njẹ yoo si kẹsẹjari lọtẹ yii bi?

Eyi ri bẹẹ pẹlu bi wọn ṣe foju wo o pe ṣe ẹẹdẹgbẹta naira naa lo niye lori to bẹẹ, ti yoo to lati fi bọ ọmọ kan.

Koda, bi wọn pada gbe e si ẹgbẹrun kan naira, aridaju wo lo wa pe ijọba yoo fi pese ounjẹ aṣaraloore ti wọn n fẹẹ gunle yii.

Ero awọn ẹlomi-in ni pe eyi kọ ni igba akọkọ ti ijọba apapọ yoo kede ounjẹ ọfẹ, to si jẹ pe akude maa n de ba a laaarin kan ni.

Wọn ni nigba ri wọn bẹrẹ eto naa laye ijọba Buhari, bi wọn ṣe pin ṣibi ni wọn pin abọ ijẹun fun awọn akẹkọọ, paapaa lapa Ariwa, ṣugbọn o pada foriṣanpọn ni.

Ṣugbọn boya ti eyi ti iṣakoso ọtẹ yii fẹẹ bẹrẹ ni 2026 yoo yato si ti tẹlẹ ni ẹnikan ko ti i le sọ.

Adájọ́ kọ ẹ̀bẹ̀ Nnamdi Kanu

Fẹ́mi Akínṣọlá

Ilé ẹjọ́ gíga ìlú Àbújá tó ń gbọ́ ẹjọ́ Nnamdi Kanu ti da ẹbẹ tí agbẹjọ́rò afurasí náà pé kí wọ́n gbé òun lọ sílé ìwòsàn ìjọba àpapọ̀ tó wà nílùú Àbújá fún ìtọ́jú.

Emmanuel Kanu, to jẹ aburo Nnamdi Kanu lo bura niwaju ile ẹjọ ọhun pe aarun ọkan to le gbẹmi ẹgbọn oun n da a laamu, o si nilo ko lọ sile iwosan ti wọn yo ti tọju rẹ lai fi akoko ṣofo.

Agbẹjọro Nnamdi Kanu, Uchenna Njoku sọ fun ile ẹjọ naa pe awọn agbẹjọro ijọba apapọ ti fun oun ni iwe ẹjọ tako ẹbẹ oun lati gbe Kanu lọ ile iwosan fun itọju amọ oun ko ti ri aaye lati wo iwe naa to ni oju ewe mẹtadinlogoji.

Njoku sọ pe oun nilo lati ka iwe ọhun daadaa ki igbẹjọ naa to le tẹsiwaju bo tilẹ jẹ pe isinmi lẹnu iṣẹ fun awọn adajọ yoo pari lonii, ti iṣẹ adajọ Adajọ Musa Liman yoo si pari iṣẹ rẹ lori ẹjọ naa fun igbẹjọ.

Ṣaaju ni adajọ Liman naa ti sọ pe oni ni oun yoo gbọ ẹjọ mọ nitori pe niṣe loun n duro fun adajọ to n gbọ ẹjọ naa tẹlẹ amọ to ti lọ fun isinmi lẹnu iṣẹ.
Adegboyega Awomolo to jẹ olori ikọ agbẹjọro ijọba apapọ sọ pe oun gba ohun ti Njoku sọ wọle nitori ko si akoko pupọ lati maa gba ọrọ naa bi ẹni gba igba ọti.

Nigba to n sọrọ, Adajọ Liman ni oun ti sọ ṣaaju pe o le ṣoro fun oun lati joko gbọ ẹjọ naa daadaa latari pe adele adajọ to lọ fun isinmi ni oun, ti asiko isinmi naa ko si ni pẹ pari.

O fi kun pe oun gba lati gbọ ẹjọ ọhun nitori ohun to yẹ ki wọn tete da si ni, ati pe o kan ọrọ eto ilera eeyan, eyii to le yọri si iku.

O ni oun yoo tari ẹjọ naa si akọwe ile ẹjọ, ti akọwe naa yoo si tare rẹ si adajọ James Omotosho, to n gbọ ọ ṣaaju oun.

Amọ o ni oun yoo kọ iwe pelebe kan sori iwe ẹjọ naa pe ki wọn tete yanju eyii to jọ mọ eto ilera Kanu nitori o ṣe koko, wọn si gbọdọ yanju rẹ ni kiakia.

Agbẹjọro kan ti ko fẹ ki a fi orukọ oun lede sọ fun wa pe ti adajọ Liman ba kọ iwe pelebe naa sori iwe ẹjọ ọhun, o ṣeeṣe ki adajọ James Omotosho joko lori ẹbẹ naa ṣaaju ọjọ kẹwaa, oṣu Kẹwaa to n bọ yii to jẹ ọjọ ti wọn sun igbẹjọ ọhun si ṣaaju.
Ẹsun meje ọtọọtọ ni Kanu n kawọ pọnyin rojọ rẹ niwaju ile ẹjọ giga ilu Abuja bayii.

Awọn ẹsun naa da lori igbesunmọmi ati wiwa ninu ẹgbẹ agbesunmọmi.

Ọdun 2015 ni awọn agbofinro Naijiria kọkọ fi ṣikun ofin mu Kanu, ọdun naa si ni igbẹjọ rẹ bẹrẹ.

Nigba ti yoo di ọdun2017, ile ẹjọ fun ni beeli nitori ilera rẹ ṣugbọn o na papa bora lẹyin ti awọn ọmọ ogun ya bo ile rẹ niluu Umuahia, ipinlẹ Abia.

Lọdun 2021, wọn tun fi ṣikun ofin mu lorilẹede Kenya ti wọn si gbe wa si Naijiria pẹlu ṣẹkẹṣẹkẹ lati wa tẹsiwaju igbẹjọ rẹ.

Lati ọdun naa wa ni Kanu ti wa ni ahamọ DSS to si n lọ sile ẹjọ lati jẹjọ.

Amọ ṣa, afurasi naa ti sọ pe oun ko jẹbi gbogbo ẹsun ti ijọba Naijiria fi kan oun.

Mo darapọ mọ́ ẹgbẹ́ ADC tó ń fẹ́ mi, fẹ́ bùkátà mi – Gbadebo Rhode-Vivour

Yínká Àlàbí

Oludije du ipo gomina labẹ ẹgbẹ oselu Labour ni ọdun 2023 sugbon ti kadara ko see loore ni igba naa ti digba dagbọn lọ si ẹgbẹ oselu ADC (African Democratic Congress). O ni o dara ki eniyan lọ si ẹgbẹ to ba n fẹ ni to si tun n fẹ bukata ẹni.
Ẹgbẹ oselu ADC ni awọn agba ẹgbẹ kaakiri ti n darapọ mọ lati le sẹgun ẹgbẹ oselu APC  ti ijọba wa lọwọ wọn. Ẹgbẹ ADC ni awọn fe gba ọmọ Naijiria kuro ninu isẹ ati osi to n ba wọn ja.
Ilu Eko ni agbegbe ijọba ibilẹ Alimoso ni Gbadebo Rhode-Vivour ti n fi idunnu rẹ han  pe “ Inu mi dun lati darapọ mọ ẹgbẹ oselu ADC lasiko ti orileede yii nilo rẹ. Adura mi si Ọlọrun ni ki awọn olori ati ẹgbẹ oselu darapọ lati le ri ọna abayọ si isoro orileede yii.”
“Ẹgbẹ alatako yii nikan lo le yọ Naijiria kuro ninu ọfin. Mo ti salaye yii ni kete ti ibo ọdun 2023 pari pe ẹgbẹ oselu alatako ko le fọnka ki wọn jawe olubori afi ki gbogbo wa fọwọ sowọ pọ lati le se aseyori ninu eto idibo to n bọ lọdun 2027.”
Ọrọ awọn ọlọpaa orileede yii ko tilẹ fẹ ye mi mọ nitori iru ọwọ ti wọn yọ ni ọjọ Ẹti tiii se alẹ Satide ti ọga oun darapọ mọ ẹgbẹ oselu ADC. Ọgbẹni Olalekan Anjolaiya to n sisẹ pọ pẹlu Gbadebọ lo salaye yii, o ni bi o tilẹ jẹ pe awọn ti fi to awọn ọlọpaa leti nipa ipade ọjọ naa. O ni iyalẹnu nla lo tun jẹ fun awọn nigba ti awọn ọlọpaa ko jẹ ki awọn lo gbọngan to yẹ ki awọn lo, o ni awọn ni lati di igba di agbọn lọ si ibomiran ni ijọba ibilẹ naa.
Ọgbeni George Ashiru to jẹ olori ẹgbẹ oselu ADC ni apẹẹrẹ ijawe olubori ni didarapọ ti Gbadebo darapọ mọ ẹgbẹ awọn. O ni eyi maa jẹ ki o soro fun ẹgbẹ oselu APC lati fẹyin awọn balẹ l’ọdun 2027.
Ara awọn to tun sọrọ nibi ipade naa ni Ọjọgbọn Ola Olateju to jẹ asoju Igbakeji Aarẹ tẹlẹ ri ni orileede yii, Atiku Abubakar. O ni ki gbogbo ọmọ ẹgbẹ ni igbagbọ ninu ara wọn pe ko si ipo ti awọn ko lee di mu ninu ẹgbẹ ADC.
O tun salaye siwaju sii bayii pe “ ki awọn ọmọ ẹgbẹ ma se bẹru ki wọn ma se sojo pe awọn ko le gba Naijiria silẹ lọwọ ọda ti wọn wa bayii. Ẹgbẹ ADC ni a ba maa pe ni ẹgbẹ ibi ko ju ibi. Kii se ẹgbẹ ẹlẹyamẹya tabi ẹlẹsinmẹsin. A ti kọja ẹgbẹ oselu lasan, a kora jọ lati gba Naijiria kalẹ lọwọ awọn amunisin ni.”

Ìjọba Nàìjíríà ṣe àgbékalẹ̀ ìlànà ìkẹ́kọ̀ọ́ tuntun fáwọn akẹ́kọ̀ọ́

Fẹ́mi Akínṣọlá

Iléeṣẹ́ tó ń rí sí ètò ẹ̀kọ́ ní Nàìjíríà tó fi ìkéde náà síta ní, èròńgbà wà pé ìlànà ìkẹ́kọ̀ọ́ tuntun yóò mú àdínkù bá iye iṣẹ́ táwọn akẹ́kọ̀ọ́ náà ń kọ́ àti pé yóò túnbọ̀ fún wọn láàyè láti kẹ́kọ̀ọ́ tó péye.

Nínú àtẹ̀jáde tí Mínísítà kejì fún ètò ẹ̀kọ́, Ọ̀jọ̀gbọ́n Suwaiba Ahmad fi léde, ó ní àwọn akẹ́kọ̀ọ́ kò ní máa ṣe iṣẹ́ púpọ̀ ní kíláàsì tó sì jẹ́ pé ohun tí wọ́n yóò máa kọ́ yóò fẹsẹ̀ múlẹ̀ ju ti tẹ́lẹ̀ lọ.

Àtúnṣe ètò ẹ̀kọ́ yìí ló ń wáyé ní àkókò tí èsì ìdànwó àṣekágbá ilé ẹ̀kọ́ girama, ìyẹn Senior Secondary School Certificate Examination (SSSCE) tí àjọ West Africa Examination Council ṣe àkọọ́lẹ̀ èsì ìdánwò tó burú jùlọ.
Ọ̀jọ̀gbọ́n Ahmad sọ pé gbogbo àwọn lóókọlóókì lẹ́ka ètò ẹ̀kọ́ tó fi mọ́ Nigerian Educational Research and Development Council (NERDC), Universal Basic Education Commission (UBEC), National Senior Secondary Education Commission (NSSEC), National Board for Technical Education (NBTE) àtàwọn ẹ̀ka míì tí ọ̀rọ̀ kan ni wọ́n jẹ ṣe àtúnṣe náà.
Bí ó tilẹ̀ jẹ́ pé àjọ náà kò sọ pàtó ìgbà tí ìlànà tuntun yìí yóò bẹ̀rẹ̀ sí ní jẹ́ àmúlò, wọ́n ní àwọn máa ṣe àmójútó rẹ̀ láti ri dájú pé gbogbo àwọn ilé ẹ̀kọ́ káàkiri Nàìjíríà ló tẹ̀lé gbogbo ìlànà ọ̀hún bó ṣe tọ́ àti bó ṣe yẹ.

Nínú ìlànà tuntun náà, àwọn akẹ́kọ̀ọ́ láti ìpele ẹ̀kọ́ alákọ̀ọ́bẹ̀rẹ̀ kìíní sí ipele kẹta (pry 1-3), àwọn akẹ́kọ̀ọ́ yóò máa ṣe iṣẹ́ mẹ́sàn-án sí mẹ́wàá. Àwọn iṣẹ́ tó ṣe kókó tí wọ́n yóò sì máa ṣe ni ìmọ̀ Gẹ̀ẹ́sì, ìṣirò, sáyẹ́ńsì àti ìmọ̀ ẹ̀rọ, àṣà, ìmọ̀ àtinúdá, ẹ̀sìn àti èdè Nàìjíríà kan.

Àwọn akẹ́kọ̀ọ́ alákọ̀ọ́bẹ̀rẹ̀ ìpele kẹrin sí ìkẹfà yóò máa ṣe iṣẹ́ mẹ́wàá sí méjìlá tí àwọn iṣẹ́ tí wọ́n máa ma ṣe sì jẹ́ ìmọ̀ Gẹ̀ẹ́sì, ìṣirò, sáyẹ́ńsì àti ìmọ̀ ẹ̀rọ, àṣà, ìmọ̀ àtinúdá, ẹ̀kọ́ṣẹ́ ọwọ́, ìmọ̀ ẹ̀sìn àti èdè Nàìjíríà kan.

Àwọn akẹ́kọ̀ọ́ ti ipele ilé ẹ̀kọ́ girama ọdún mẹ́ta àkọ́kọ́ yóò máa ṣe iṣẹ́ méjìlá sí mẹ́rìnlá tó fi mọ́ èdè Gẹ̀ẹ́sì, ìṣirò, sáyẹ́ńsì àti ìmọ̀ ẹ̀rọ, àṣà, ìmọ̀ àtinúdá, ẹ̀kọ́ṣẹ́ ọwọ́, èdè Fransé, ìmọ̀ ẹ̀sìn àti èdè Nàìjíríà kan.

Nígbà tí àwọn akẹ́kọ̀ọ́ ti ipele girama mẹ́ta tó kẹ́yìn yóò máa ṣe iṣẹ́ mẹ́jọ sí mẹ́sàn-án tó fi mọ́ èdè Gẹ̀ẹ́sì, ìṣirò, ìmọ̀ nípa ojúṣe ẹni, okoòwò, àti ìmọ̀ ẹ̀rọ.

Àwọn akẹ́kọ̀ọ́ ti ẹ̀ka ẹ̀kọ́ ẹ̀kọ́ṣẹ́ ọwọ́ yóò máa ṣe iṣẹ́ mẹ́sàn-án sí mọ́kànlá.
Alága àwọn olùkọ́ ní ìpínlẹ̀ Kwara, Agboola Yusuf sọ fún akọ̀ròyìn pé òun ní ìgbàgbọ́ pé àtúntò yìí yóò so èso rere fún ètò ẹ̀kọ́ Nàìjíríà.

Yusuf wòye pé ohun tó ṣe pàtàkì jùlọ ni pé kí wọ́n ṣe àmúlò àwọn nǹkan tí wọ́n fẹnukò lé lórí nípa àtúntò náà láti le jẹ́ kó kẹ́sẹ járí.

Ó ní ìgbà àkọ́kọ́ kọ́ nìyí tí àtúntò ń wáyé lẹ́ka ètò ẹ̀kọ́ àmọ́ tí kò ní sí àmúṣẹ rẹ̀ tó bó ṣe yẹ.

“Ohun tí wọ́n ń pè ní àtúntò ìlànà ìkẹ́kọ̀ọ́ jẹ́ ohun tí ọ̀pọ̀ èèyàn ti máa ṣiṣẹ́ lé lórí kó tó di pé wọ́n gbe kalẹ̀, ó dámi lójú pé nǹkan dáadáa ló máa jáde níbẹ̀.

“Ohun tó kàn ṣe pàtàkì ni pé báwo ni ṣe máa ṣe àmúṣẹ àwọn àtúntò náà tó fi jẹ́ pé ohun tí wọ́n fi sùn máa wá sí ìmúṣẹ.”
Ní ọdún 2011 ni iléeṣẹ́ ètò ẹ̀kọ́ ti ṣe àtúntò àwọn ètò ẹ̀kọ́ fáwọn akẹ́kọ̀ọ́ ilé ẹ̀kọ́ girama gbẹ̀yìn nígbà tí ti àwọn ti ilé ẹ̀kọ́ alákọ̀ọ́bẹ̀rẹ̀ sì wàyè lọ́dún 2014.

Àjọ NERDC lọ́dún 2014 ṣe ìfilọ́lẹ̀ àtúntò ìlànà ètò ẹ̀kọ́ ọlọ́dún mẹ́sàn-án fún ètò ẹ̀kọ́ alákọ̀ọ́bẹ̀rẹ̀ tí wọ́n pè ní Basic Education Curriculum (BEC).

Nígbà náà ni wọ́n ṣe àgbéjáde àwọn iṣẹ́ bíi ìmọ̀ sáyẹ́ńsì kan, ìmọ̀ ẹ̀rọ àti ìmọ̀ kọ̀mpútà síta èyí tó jẹ́ kí iṣẹ́ táwọn akẹ́kọ̀ọ́ náà ń ṣe fi wọ ogún.

Ní ọdún 2024, Mínísìtà tẹ́lẹ̀ rí fún ètò ẹ̀kọ́, Ọ̀jọ̀gbọ́n Tahir Mamman kéde pé àwọn máa ìlànà tuntun míì jáde fáwọn akẹ́kọ̀ọ́ ilé ẹ̀kọ́ girama.

Láti ìgbà náà ni àwọn àyípadà àti àtúntò ètò ẹ̀kọ́ ti ń wáyé. Lọ́dún 2024, iléeṣẹ́ ètò ẹ̀kọ́ ṣe àgbéjáde ìlànà ìkẹ́kọ̀ọ́ mẹ́ẹ̀dógún míì síta tó ní i ṣe pẹ̀lú okoòwò tí wọ́n bẹ̀rẹ̀ àmúṣe rẹ̀ ní oṣù kìíní ọdún 2025.

Mínísítà tẹ́lẹ̀ rí náà sọ pé ìlànà tuntun náà wáyé láti ri dájú pé wọ́n ń pèsè àwọn akẹ́kọ̀ọ́ tó lé dá dúró fúnra wọn láti ipele ìwé alákọ̀ọ́bẹ̀rẹ̀.

Àwọn ètò ẹ̀kọ́ náà ló fi mọ́ ìmọ̀ ẹ̀rọ Digital Literacy, ìkẹ́kọ̀ọ́ ṣíṣe omi, aṣọ ṣíṣe, ilé kíkọ́, àti bẹ́ẹ̀ bẹ́ẹ̀ lọ.

Ó ní èyí yóò fún àwọn akẹ́kọ̀ọ́ náà ní àǹfàní láti ní ìmọ̀ tó pọ̀ èyí tí yóò ṣe atọ́nà wọn láti mú ọ̀kan ní òkúnkúndùn, tí wọ́n máa yàn láàyò lọ́jọ́ iwájú.

Lọ́dún 2025, Mínísítà fún ètò ẹ̀kọ́ Nàìjíríà, Tunji Alausa pè fún lílo ètò ẹ̀kọ́ ọlọ́dún méjìlá sí ọdún mẹ́rin dípò ọlọ́dún mẹ́sàn-án, mẹ́ta àti mẹ́rin tí Nàìjiríà ń lò tẹ́lẹ̀.