Àjọ NAFDAC gbẹ́sẹ̀ lé ayédèrú òògùn ibà

Fẹ́mi Akínṣọlá

Ṣe àwọn àgbà sọ pé bí èèyàn bá n yọ́ ilẹ̀ dá,ohun burúkú a máa yọ́ irú wọn ṣe.
Kò dín ní páálí ayédèrú òògùn ibà ọ̀rìnlénígba dín mẹ́ta (277) tí àjọ tó ń rí sí oúnjẹ àti oògùn lílò lórílẹ̀ èdè yìí, NAFDAC, ti rí gbà báyìí lọ́wọ́ àwọn èèyàn kan nílùú Èkó, iye owó rẹ̀ sì ju over ₦1.2 bílíọ̀nù lọ.

Gẹgẹ bi NAFDAC ṣe ṣalaye, ‘Malamal Forte’, ni orukọ ayederu oogun iba ti wọn gbẹsẹ le naa, ile ikẹrusi kan to wa ni Ilasa-Oshodi, nipinlẹ Eko ni wọn ni wọn ko obitibiti oogun naa si.

Bakan naa lo jẹ pe inu paali oogun miran ni wọn ko ayederu yii si.Diclofenac Potassium 50mg, ni orukọ to wa lara paali oogun naa ti wọn ko wọ Eko lọna eru lati ileeṣẹ apoogun kan, Shanxi Tianyuan, lorilẹede China.

Ni afikun ọna eru ti ayederu oogun iba naa gba wọ orilẹede yii,niṣe ni awọn to ko o wọle tun parọ pe awọn nnkan eelo onirin lo wa nibẹ ti wọn fi gbe e wọle.
Ọga agba ajọ NAFDAC, Ọjọgbọn Mojisola Adeyeye, ṣalaye pe ajọ naa ko ni i kuna ninu ojuṣe rẹ lati ri i pe gbogbo ohun to le ṣe akoba fun alaafia araalu ni awọn kapa .
O ni pẹlu iranlọwọ ileeṣẹ aarẹ ati ẹka ijọba to n ri si ilera araalu, awọn alayederu oogun ati nnkan jijẹ ko ni i rọna lọ.

Eyi ti wọn gbẹsẹ le yii naa si jẹ ọkan lara ojuṣe wọn lati ri i pe aabo to peye wa fun awọn ọmọ Naijiria lẹka ilera.

Ẹ o ranti pe iṣẹlẹ kiko ayederu oogun wọle si orilẹede yii ko ṣẹṣẹ maa waye, o si fẹrẹ ma si ọdun kan ti ajọ NAFDAC ko ni i kede rẹ pẹlu awọn to n ṣe ayederu nnkan mimu ati jijẹ pẹlu.

Yatọ si bi ọwọ ṣe n ba awọn to n ko ayederu oogun yii wọle, ohun kan ti awon awoye ọrọ ṣalaye pe o tun n jẹ ko waye ni bi awọn oogun to jẹ ojulowo paapaa ṣe wọn gidi.

Lasiko yii, lati ra oogun iba tabi oogun awọn ọmọde ti owo rẹ ki i saba wọn tẹlẹ ti di nnkan inira gidi, idi si ni pe ẹkunwo ti ba iye ti wọn n ta awọn ogun naa gan-an.

Bi ojulowo oogun ti wọn n ra lowo pọọku tẹlẹ ba si ti di ohun ti apa ko ka mọ fun araalu, eyi yoo jẹ anfaani fun awọn to n peelo iru oogun naa lọna ti ko ba ofin mu lati maa ṣe ayederu rẹ sita.

Awọn wọnyi yoo bẹrẹ si i po ohun to le ṣa ara ni ijamba pọ fun araalu, wọn yoo si maa ko o sinu ọra tabi paali ti araalu ti mọ tẹlẹ, wọn yoo maa ta a ni iye ti awọn eeyan n ra a tẹlẹ fun wọn.

Niwọn igba to si ti ṣoro gidi lati da ayederu mọ, ti awọn to n ra a paapaa ko si ni idi kan lati fura pe ki i ṣe eyi ti awọn n lo tẹlẹ, bẹẹ ni oogun ayederu naa yoo ṣe maa tan kalẹ, ti yoo si maa ko idaamu ba ilera awọn to ba lugbadi rẹ.

Ohun kan to daju ni pe ko si ilu kan ti awọn alayederu oogun, nnkan jijẹ ati mimu yii ko si lorilẹede yii, awọn miran si wa to jẹ wọn tun n fi owo ko o wọle lati oke okun ni.

Ile ita oogun:

Ajọ NAFDAC ti rọ awọn eeyan pe ki wọn ṣọra pẹlu ibi ti wọn ti n ra oogun.

Ajọ naa rọ awọn eeyan lati maa ra oogun nile ita oogun to forukọ silẹ pẹlu NAFDAC nikan.

NAFDAC ni awọn ṣọọbu ti ko forukọ silẹ pẹlu NAFDAC lo maa n saba ta ayederu oogun yii.

Iye ti wọn n ta oogun

Awọn ibi ti wọn ti n ta oogun ni ẹdinwo le jẹ ibi ti wọn ti n ta ayederu oogun.

Ajọ naa ṣalaye pe iru awọn ibi ita oogun bayii maa n ra oogun ni ẹdinwo lọwọ awọn to n ta ayederu oogun, ẹdinwo yii lo si maa n jẹ ki ọpọ eeyan lọ síbẹ lati ra oogun.

Idi miran ti iru awọn ṣọọbu yii fi n ta oogun ni ẹdinwo ni pe wọn kii sanwo ori.

Paali oogun:

NAFDAC tun rọ araalu lati maa kiyesi paali oogun ti wọn ba fẹ ra.

Ajọ naa ni lọpọ igba ayederu oogun lo maa n wa ninu paali oogun ti ko ba dun-un wo loju.

Bakan naa ni ajọ NAFDAC tun sọ pe bi wọn ṣe kọ orukọ sara paali naa maa n ṣafihan bo ya oogun ayederu lo wa ninu paali iru oogun bẹẹ.

Lọpọ igba ni aṣiṣe maa n wa ninu bi wọn ṣe kọ orukọ oogun sara paali.

Oorun oogun:

Awọn araalu ni lati ṣọra pẹlu awọn oogun to ba n run bi igbo tabi ọda.

Ajọ NAFDAC ni oogun ti ko ba ti run bi oogun ṣe maa n run le jẹ ayederu oogun.

Ìjọba Nàìjíría fẹ fún àádọ́ta mílíọ̀nù akẹ́kọ̀ọ́ lóúnjẹ ọ̀fẹ́

Fẹ́mi Akínṣọlá

Kí la ó jẹ làgbà kí la ó ṣe, okun inú la ṣì fi ń gbé tòde.

Eyi lo mu ijọba apapọ Naijiria gun le eto fifun awọn akẹkọọ ileewe alakọọbẹrẹ ti wọn to aadọta miliọnu (50m) lounjẹ ọfẹ, bẹrẹ lati ọdun 2026 lọ.

Alabojuto eto ounjẹ ọfẹ yii, Aderemi Adebowale, ṣalaye fun ajọ Akoroyinjọ Naijiria (NAN), niluu Abuja pe, gbogbo ọna ni ijọba n gba lati mu eto ti wọn pe ni ‘National Home-Grown School Feeding” naa kẹsẹ jari.

“Afojusun wa ni lati jẹ ki awọn akẹkọọ lati iwe kin-in-ni de ikẹta, ikẹta de ikẹfa, jẹ anfaani yii, ati awọn ti ko si nileewe pẹlu, a n gbiyanju lati mu wọn wọnu eto naa.

“Nigba ti yoo ba fi di 2026, a ni ireti lati maa fun akẹkọọ alakọọbẹrẹ aadọta miliọnu lounjẹ ni Naijiria.
Nipa iye ti ounjẹ akẹkọọ kọọkan yoo jẹ, Aṣoju ijọba lori eto yii sọ pe,

” Bi ba wo o daadaa, ounjẹ ọmọ kan nileewe yẹ ko wa laaarin 500 si 1,000. Iyẹn ẹẹdẹgbẹta naira si ẹgbẹrun kan.

“Koda gan-an, pẹlu N500 fun ọmọ kan yii, o yẹ ka ṣi le fun awọn ọmọ naa ni ounjẹ aṣaraloore to dara lojumọ.”

Adebowale lo sọ bẹẹ.

O ni ki i ṣe pe ijọba yoo lọọ maa ra ibẹmbẹ ounjẹ lọja, bi ko ṣe pe awọn ti n ba awọn agbẹ kereje sọrọ, ti wọn yoo le maa gbe nnkan oko wa fun eto ounjẹ ọfẹ yii lai si iyọnu.

“Pẹlu eto yii, a maa nikapa lori iye ti a fẹẹ ra a, a o ni i ṣamulo iye ti wọn n ta a lọja.

“Lọgan ti a ba ti ni asọye pẹlu awọn ti a jọ n da owo pọ, yoo rọrun lati le fẹnuko lori iye ti ounjẹ abọ kan yoo jẹ fun ọmọ kan.”

Tẹ o ba gbagbe,ọjọ kẹtadinlọgbọn, oṣu Karun-un ọdun 2025 yii ni ijọba fi eto yii lelẹ pada, ti wọn ni awọn yoo bọ ogun miliọnu akẹkọọ atawọn ti ko si nileewe nigba naa, ki wọn too sọ ọ di aadọta miliọnu bayii.

Eto yii jẹ ọkan lara ileri ọtun (Renewed Hope) ti Aarẹ Tinubu fi polongo ibo ni 2023.
Nigba ti iṣakoso aarẹ Naijria tẹlẹ, Oloogbe Muhammadu Buhari, gbe eto yii kalẹ ni 2016, wọn pe e ni ‘National Home-Grown School Feeding Programme’ (NHGSFP). Awọn anfaani ti wọn ni yoo mu wa ni:

*Irọrun yoo ba obi ati alagbatọ nipasẹ ounjẹ.

Ipese iṣẹ fun ọpọ eeyan ni gbogbo ipinlẹ to ba ti n waye.

Ounjẹ aṣaraloore ti akẹkọọ yoo maa jẹ yoo ran ilera ati ọpọlọ wọn lọwọ.

Yoo jẹ ko maa wu awọn akẹkọọ lati maa wa sileewe deede, awọn ti wọn n kọ ẹkọ aabọ tẹlẹ yoo si dinku.

Yoo ran ipese ounjẹ labẹle lọwọ, yoo si jẹ ki ọja ta daadaa fun awọn oniṣowo.

Lẹyin ti wọn ṣe abala akọkọ eto ifunilounjẹ ọfẹ naa, nigba ti yoo fi di oṣu Karun-un ọdun 2029, Ọjọgbọn Yemi Osinbajo to jẹ igbakeji aarẹ nigba naa, kede pe o ti le ni akẹkọọ 9.3 million to ti n jẹ anfaani naa ni awọn ipinlẹ mọkanlelogun ninu mẹrindinlogoji to wa ni Naijiria.

Nipa ilana inawo si eto yii, ijọba apapọ lo n ṣagbatẹru owo ti wọn fi n pese ounjẹ ọfẹ naa, wọn si n gba awọn alasẹ to n se e, bo tilẹ jẹ pe awọn iṣoro kan pada jade nigba ti awọn ipinlẹ kan fẹsun kan ijọba pe wọn ko kowo kalẹ fun eto naa mọ.

Bakan naa ni eto yii koju iṣoro nipa itẹsiwaju rẹ.

Ọrọ nipa ikowo rẹ jẹ bẹrẹ si I jade, a gbọ nipa awọn alase to n ko ounjẹ tutu pamọ fun jijẹ ati tita tiwọn, ati ai si abojuto ati akọsilẹ nipa bo ṣe n lọ.

Bẹẹ naa si ni awọn awoye kan bu ẹnu atẹ lu eto ounjẹ yii patapata, wọn ni ipa ki lo ni lara akẹkọọ ti ko ni yara ikawe, ati awọn ti ko si nnkan amayedẹru kankan nileewe wọn.
Ibeere ti ọpọ eeyan n beere lori igbesẹ ounjẹ ọfẹ ti ijọba fẹẹ gbe yii ni pe njẹ yoo si kẹsẹjari lọtẹ yii bi?

Eyi ri bẹẹ pẹlu bi wọn ṣe foju wo o pe ṣe ẹẹdẹgbẹta naira naa lo niye lori to bẹẹ, ti yoo to lati fi bọ ọmọ kan.

Koda, bi wọn pada gbe e si ẹgbẹrun kan naira, aridaju wo lo wa pe ijọba yoo fi pese ounjẹ aṣaraloore ti wọn n fẹẹ gunle yii.

Ero awọn ẹlomi-in ni pe eyi kọ ni igba akọkọ ti ijọba apapọ yoo kede ounjẹ ọfẹ, to si jẹ pe akude maa n de ba a laaarin kan ni.

Wọn ni nigba ri wọn bẹrẹ eto naa laye ijọba Buhari, bi wọn ṣe pin ṣibi ni wọn pin abọ ijẹun fun awọn akẹkọọ, paapaa lapa Ariwa, ṣugbọn o pada foriṣanpọn ni.

Ṣugbọn boya ti eyi ti iṣakoso ọtẹ yii fẹẹ bẹrẹ ni 2026 yoo yato si ti tẹlẹ ni ẹnikan ko ti i le sọ.

Adájọ́ kọ ẹ̀bẹ̀ Nnamdi Kanu

Fẹ́mi Akínṣọlá

Ilé ẹjọ́ gíga ìlú Àbújá tó ń gbọ́ ẹjọ́ Nnamdi Kanu ti da ẹbẹ tí agbẹjọ́rò afurasí náà pé kí wọ́n gbé òun lọ sílé ìwòsàn ìjọba àpapọ̀ tó wà nílùú Àbújá fún ìtọ́jú.

Emmanuel Kanu, to jẹ aburo Nnamdi Kanu lo bura niwaju ile ẹjọ ọhun pe aarun ọkan to le gbẹmi ẹgbọn oun n da a laamu, o si nilo ko lọ sile iwosan ti wọn yo ti tọju rẹ lai fi akoko ṣofo.

Agbẹjọro Nnamdi Kanu, Uchenna Njoku sọ fun ile ẹjọ naa pe awọn agbẹjọro ijọba apapọ ti fun oun ni iwe ẹjọ tako ẹbẹ oun lati gbe Kanu lọ ile iwosan fun itọju amọ oun ko ti ri aaye lati wo iwe naa to ni oju ewe mẹtadinlogoji.

Njoku sọ pe oun nilo lati ka iwe ọhun daadaa ki igbẹjọ naa to le tẹsiwaju bo tilẹ jẹ pe isinmi lẹnu iṣẹ fun awọn adajọ yoo pari lonii, ti iṣẹ adajọ Adajọ Musa Liman yoo si pari iṣẹ rẹ lori ẹjọ naa fun igbẹjọ.

Ṣaaju ni adajọ Liman naa ti sọ pe oni ni oun yoo gbọ ẹjọ mọ nitori pe niṣe loun n duro fun adajọ to n gbọ ẹjọ naa tẹlẹ amọ to ti lọ fun isinmi lẹnu iṣẹ.
Adegboyega Awomolo to jẹ olori ikọ agbẹjọro ijọba apapọ sọ pe oun gba ohun ti Njoku sọ wọle nitori ko si akoko pupọ lati maa gba ọrọ naa bi ẹni gba igba ọti.

Nigba to n sọrọ, Adajọ Liman ni oun ti sọ ṣaaju pe o le ṣoro fun oun lati joko gbọ ẹjọ naa daadaa latari pe adele adajọ to lọ fun isinmi ni oun, ti asiko isinmi naa ko si ni pẹ pari.

O fi kun pe oun gba lati gbọ ẹjọ ọhun nitori ohun to yẹ ki wọn tete da si ni, ati pe o kan ọrọ eto ilera eeyan, eyii to le yọri si iku.

O ni oun yoo tari ẹjọ naa si akọwe ile ẹjọ, ti akọwe naa yoo si tare rẹ si adajọ James Omotosho, to n gbọ ọ ṣaaju oun.

Amọ o ni oun yoo kọ iwe pelebe kan sori iwe ẹjọ naa pe ki wọn tete yanju eyii to jọ mọ eto ilera Kanu nitori o ṣe koko, wọn si gbọdọ yanju rẹ ni kiakia.

Agbẹjọro kan ti ko fẹ ki a fi orukọ oun lede sọ fun wa pe ti adajọ Liman ba kọ iwe pelebe naa sori iwe ẹjọ ọhun, o ṣeeṣe ki adajọ James Omotosho joko lori ẹbẹ naa ṣaaju ọjọ kẹwaa, oṣu Kẹwaa to n bọ yii to jẹ ọjọ ti wọn sun igbẹjọ ọhun si ṣaaju.
Ẹsun meje ọtọọtọ ni Kanu n kawọ pọnyin rojọ rẹ niwaju ile ẹjọ giga ilu Abuja bayii.

Awọn ẹsun naa da lori igbesunmọmi ati wiwa ninu ẹgbẹ agbesunmọmi.

Ọdun 2015 ni awọn agbofinro Naijiria kọkọ fi ṣikun ofin mu Kanu, ọdun naa si ni igbẹjọ rẹ bẹrẹ.

Nigba ti yoo di ọdun2017, ile ẹjọ fun ni beeli nitori ilera rẹ ṣugbọn o na papa bora lẹyin ti awọn ọmọ ogun ya bo ile rẹ niluu Umuahia, ipinlẹ Abia.

Lọdun 2021, wọn tun fi ṣikun ofin mu lorilẹede Kenya ti wọn si gbe wa si Naijiria pẹlu ṣẹkẹṣẹkẹ lati wa tẹsiwaju igbẹjọ rẹ.

Lati ọdun naa wa ni Kanu ti wa ni ahamọ DSS to si n lọ sile ẹjọ lati jẹjọ.

Amọ ṣa, afurasi naa ti sọ pe oun ko jẹbi gbogbo ẹsun ti ijọba Naijiria fi kan oun.

Mo darapọ mọ́ ẹgbẹ́ ADC tó ń fẹ́ mi, fẹ́ bùkátà mi – Gbadebo Rhode-Vivour

Yínká Àlàbí

Oludije du ipo gomina labẹ ẹgbẹ oselu Labour ni ọdun 2023 sugbon ti kadara ko see loore ni igba naa ti digba dagbọn lọ si ẹgbẹ oselu ADC (African Democratic Congress). O ni o dara ki eniyan lọ si ẹgbẹ to ba n fẹ ni to si tun n fẹ bukata ẹni.
Ẹgbẹ oselu ADC ni awọn agba ẹgbẹ kaakiri ti n darapọ mọ lati le sẹgun ẹgbẹ oselu APC  ti ijọba wa lọwọ wọn. Ẹgbẹ ADC ni awọn fe gba ọmọ Naijiria kuro ninu isẹ ati osi to n ba wọn ja.
Ilu Eko ni agbegbe ijọba ibilẹ Alimoso ni Gbadebo Rhode-Vivour ti n fi idunnu rẹ han  pe “ Inu mi dun lati darapọ mọ ẹgbẹ oselu ADC lasiko ti orileede yii nilo rẹ. Adura mi si Ọlọrun ni ki awọn olori ati ẹgbẹ oselu darapọ lati le ri ọna abayọ si isoro orileede yii.”
“Ẹgbẹ alatako yii nikan lo le yọ Naijiria kuro ninu ọfin. Mo ti salaye yii ni kete ti ibo ọdun 2023 pari pe ẹgbẹ oselu alatako ko le fọnka ki wọn jawe olubori afi ki gbogbo wa fọwọ sowọ pọ lati le se aseyori ninu eto idibo to n bọ lọdun 2027.”
Ọrọ awọn ọlọpaa orileede yii ko tilẹ fẹ ye mi mọ nitori iru ọwọ ti wọn yọ ni ọjọ Ẹti tiii se alẹ Satide ti ọga oun darapọ mọ ẹgbẹ oselu ADC. Ọgbẹni Olalekan Anjolaiya to n sisẹ pọ pẹlu Gbadebọ lo salaye yii, o ni bi o tilẹ jẹ pe awọn ti fi to awọn ọlọpaa leti nipa ipade ọjọ naa. O ni iyalẹnu nla lo tun jẹ fun awọn nigba ti awọn ọlọpaa ko jẹ ki awọn lo gbọngan to yẹ ki awọn lo, o ni awọn ni lati di igba di agbọn lọ si ibomiran ni ijọba ibilẹ naa.
Ọgbeni George Ashiru to jẹ olori ẹgbẹ oselu ADC ni apẹẹrẹ ijawe olubori ni didarapọ ti Gbadebo darapọ mọ ẹgbẹ awọn. O ni eyi maa jẹ ki o soro fun ẹgbẹ oselu APC lati fẹyin awọn balẹ l’ọdun 2027.
Ara awọn to tun sọrọ nibi ipade naa ni Ọjọgbọn Ola Olateju to jẹ asoju Igbakeji Aarẹ tẹlẹ ri ni orileede yii, Atiku Abubakar. O ni ki gbogbo ọmọ ẹgbẹ ni igbagbọ ninu ara wọn pe ko si ipo ti awọn ko lee di mu ninu ẹgbẹ ADC.
O tun salaye siwaju sii bayii pe “ ki awọn ọmọ ẹgbẹ ma se bẹru ki wọn ma se sojo pe awọn ko le gba Naijiria silẹ lọwọ ọda ti wọn wa bayii. Ẹgbẹ ADC ni a ba maa pe ni ẹgbẹ ibi ko ju ibi. Kii se ẹgbẹ ẹlẹyamẹya tabi ẹlẹsinmẹsin. A ti kọja ẹgbẹ oselu lasan, a kora jọ lati gba Naijiria kalẹ lọwọ awọn amunisin ni.”

Ìjọba Nàìjíríà ṣe àgbékalẹ̀ ìlànà ìkẹ́kọ̀ọ́ tuntun fáwọn akẹ́kọ̀ọ́

Fẹ́mi Akínṣọlá

Iléeṣẹ́ tó ń rí sí ètò ẹ̀kọ́ ní Nàìjíríà tó fi ìkéde náà síta ní, èròńgbà wà pé ìlànà ìkẹ́kọ̀ọ́ tuntun yóò mú àdínkù bá iye iṣẹ́ táwọn akẹ́kọ̀ọ́ náà ń kọ́ àti pé yóò túnbọ̀ fún wọn láàyè láti kẹ́kọ̀ọ́ tó péye.

Nínú àtẹ̀jáde tí Mínísítà kejì fún ètò ẹ̀kọ́, Ọ̀jọ̀gbọ́n Suwaiba Ahmad fi léde, ó ní àwọn akẹ́kọ̀ọ́ kò ní máa ṣe iṣẹ́ púpọ̀ ní kíláàsì tó sì jẹ́ pé ohun tí wọ́n yóò máa kọ́ yóò fẹsẹ̀ múlẹ̀ ju ti tẹ́lẹ̀ lọ.

Àtúnṣe ètò ẹ̀kọ́ yìí ló ń wáyé ní àkókò tí èsì ìdànwó àṣekágbá ilé ẹ̀kọ́ girama, ìyẹn Senior Secondary School Certificate Examination (SSSCE) tí àjọ West Africa Examination Council ṣe àkọọ́lẹ̀ èsì ìdánwò tó burú jùlọ.
Ọ̀jọ̀gbọ́n Ahmad sọ pé gbogbo àwọn lóókọlóókì lẹ́ka ètò ẹ̀kọ́ tó fi mọ́ Nigerian Educational Research and Development Council (NERDC), Universal Basic Education Commission (UBEC), National Senior Secondary Education Commission (NSSEC), National Board for Technical Education (NBTE) àtàwọn ẹ̀ka míì tí ọ̀rọ̀ kan ni wọ́n jẹ ṣe àtúnṣe náà.
Bí ó tilẹ̀ jẹ́ pé àjọ náà kò sọ pàtó ìgbà tí ìlànà tuntun yìí yóò bẹ̀rẹ̀ sí ní jẹ́ àmúlò, wọ́n ní àwọn máa ṣe àmójútó rẹ̀ láti ri dájú pé gbogbo àwọn ilé ẹ̀kọ́ káàkiri Nàìjíríà ló tẹ̀lé gbogbo ìlànà ọ̀hún bó ṣe tọ́ àti bó ṣe yẹ.

Nínú ìlànà tuntun náà, àwọn akẹ́kọ̀ọ́ láti ìpele ẹ̀kọ́ alákọ̀ọ́bẹ̀rẹ̀ kìíní sí ipele kẹta (pry 1-3), àwọn akẹ́kọ̀ọ́ yóò máa ṣe iṣẹ́ mẹ́sàn-án sí mẹ́wàá. Àwọn iṣẹ́ tó ṣe kókó tí wọ́n yóò sì máa ṣe ni ìmọ̀ Gẹ̀ẹ́sì, ìṣirò, sáyẹ́ńsì àti ìmọ̀ ẹ̀rọ, àṣà, ìmọ̀ àtinúdá, ẹ̀sìn àti èdè Nàìjíríà kan.

Àwọn akẹ́kọ̀ọ́ alákọ̀ọ́bẹ̀rẹ̀ ìpele kẹrin sí ìkẹfà yóò máa ṣe iṣẹ́ mẹ́wàá sí méjìlá tí àwọn iṣẹ́ tí wọ́n máa ma ṣe sì jẹ́ ìmọ̀ Gẹ̀ẹ́sì, ìṣirò, sáyẹ́ńsì àti ìmọ̀ ẹ̀rọ, àṣà, ìmọ̀ àtinúdá, ẹ̀kọ́ṣẹ́ ọwọ́, ìmọ̀ ẹ̀sìn àti èdè Nàìjíríà kan.

Àwọn akẹ́kọ̀ọ́ ti ipele ilé ẹ̀kọ́ girama ọdún mẹ́ta àkọ́kọ́ yóò máa ṣe iṣẹ́ méjìlá sí mẹ́rìnlá tó fi mọ́ èdè Gẹ̀ẹ́sì, ìṣirò, sáyẹ́ńsì àti ìmọ̀ ẹ̀rọ, àṣà, ìmọ̀ àtinúdá, ẹ̀kọ́ṣẹ́ ọwọ́, èdè Fransé, ìmọ̀ ẹ̀sìn àti èdè Nàìjíríà kan.

Nígbà tí àwọn akẹ́kọ̀ọ́ ti ipele girama mẹ́ta tó kẹ́yìn yóò máa ṣe iṣẹ́ mẹ́jọ sí mẹ́sàn-án tó fi mọ́ èdè Gẹ̀ẹ́sì, ìṣirò, ìmọ̀ nípa ojúṣe ẹni, okoòwò, àti ìmọ̀ ẹ̀rọ.

Àwọn akẹ́kọ̀ọ́ ti ẹ̀ka ẹ̀kọ́ ẹ̀kọ́ṣẹ́ ọwọ́ yóò máa ṣe iṣẹ́ mẹ́sàn-án sí mọ́kànlá.
Alága àwọn olùkọ́ ní ìpínlẹ̀ Kwara, Agboola Yusuf sọ fún akọ̀ròyìn pé òun ní ìgbàgbọ́ pé àtúntò yìí yóò so èso rere fún ètò ẹ̀kọ́ Nàìjíríà.

Yusuf wòye pé ohun tó ṣe pàtàkì jùlọ ni pé kí wọ́n ṣe àmúlò àwọn nǹkan tí wọ́n fẹnukò lé lórí nípa àtúntò náà láti le jẹ́ kó kẹ́sẹ járí.

Ó ní ìgbà àkọ́kọ́ kọ́ nìyí tí àtúntò ń wáyé lẹ́ka ètò ẹ̀kọ́ àmọ́ tí kò ní sí àmúṣẹ rẹ̀ tó bó ṣe yẹ.

“Ohun tí wọ́n ń pè ní àtúntò ìlànà ìkẹ́kọ̀ọ́ jẹ́ ohun tí ọ̀pọ̀ èèyàn ti máa ṣiṣẹ́ lé lórí kó tó di pé wọ́n gbe kalẹ̀, ó dámi lójú pé nǹkan dáadáa ló máa jáde níbẹ̀.

“Ohun tó kàn ṣe pàtàkì ni pé báwo ni ṣe máa ṣe àmúṣẹ àwọn àtúntò náà tó fi jẹ́ pé ohun tí wọ́n fi sùn máa wá sí ìmúṣẹ.”
Ní ọdún 2011 ni iléeṣẹ́ ètò ẹ̀kọ́ ti ṣe àtúntò àwọn ètò ẹ̀kọ́ fáwọn akẹ́kọ̀ọ́ ilé ẹ̀kọ́ girama gbẹ̀yìn nígbà tí ti àwọn ti ilé ẹ̀kọ́ alákọ̀ọ́bẹ̀rẹ̀ sì wàyè lọ́dún 2014.

Àjọ NERDC lọ́dún 2014 ṣe ìfilọ́lẹ̀ àtúntò ìlànà ètò ẹ̀kọ́ ọlọ́dún mẹ́sàn-án fún ètò ẹ̀kọ́ alákọ̀ọ́bẹ̀rẹ̀ tí wọ́n pè ní Basic Education Curriculum (BEC).

Nígbà náà ni wọ́n ṣe àgbéjáde àwọn iṣẹ́ bíi ìmọ̀ sáyẹ́ńsì kan, ìmọ̀ ẹ̀rọ àti ìmọ̀ kọ̀mpútà síta èyí tó jẹ́ kí iṣẹ́ táwọn akẹ́kọ̀ọ́ náà ń ṣe fi wọ ogún.

Ní ọdún 2024, Mínísìtà tẹ́lẹ̀ rí fún ètò ẹ̀kọ́, Ọ̀jọ̀gbọ́n Tahir Mamman kéde pé àwọn máa ìlànà tuntun míì jáde fáwọn akẹ́kọ̀ọ́ ilé ẹ̀kọ́ girama.

Láti ìgbà náà ni àwọn àyípadà àti àtúntò ètò ẹ̀kọ́ ti ń wáyé. Lọ́dún 2024, iléeṣẹ́ ètò ẹ̀kọ́ ṣe àgbéjáde ìlànà ìkẹ́kọ̀ọ́ mẹ́ẹ̀dógún míì síta tó ní i ṣe pẹ̀lú okoòwò tí wọ́n bẹ̀rẹ̀ àmúṣe rẹ̀ ní oṣù kìíní ọdún 2025.

Mínísítà tẹ́lẹ̀ rí náà sọ pé ìlànà tuntun náà wáyé láti ri dájú pé wọ́n ń pèsè àwọn akẹ́kọ̀ọ́ tó lé dá dúró fúnra wọn láti ipele ìwé alákọ̀ọ́bẹ̀rẹ̀.

Àwọn ètò ẹ̀kọ́ náà ló fi mọ́ ìmọ̀ ẹ̀rọ Digital Literacy, ìkẹ́kọ̀ọ́ ṣíṣe omi, aṣọ ṣíṣe, ilé kíkọ́, àti bẹ́ẹ̀ bẹ́ẹ̀ lọ.

Ó ní èyí yóò fún àwọn akẹ́kọ̀ọ́ náà ní àǹfàní láti ní ìmọ̀ tó pọ̀ èyí tí yóò ṣe atọ́nà wọn láti mú ọ̀kan ní òkúnkúndùn, tí wọ́n máa yàn láàyò lọ́jọ́ iwájú.

Lọ́dún 2025, Mínísítà fún ètò ẹ̀kọ́ Nàìjíríà, Tunji Alausa pè fún lílo ètò ẹ̀kọ́ ọlọ́dún méjìlá sí ọdún mẹ́rin dípò ọlọ́dún mẹ́sàn-án, mẹ́ta àti mẹ́rin tí Nàìjiríà ń lò tẹ́lẹ̀.

Ọba Ṣoun Ogbomosho ń forígbárí pẹ̀lú ẹgbẹ́ ọmọbíbí ìlú

Fẹ́mi Akínṣọlá

Àwọn àgbà sọ pé bí ọ̀rọ̀ ńlá kò bá tí ì tán èèyàn ńlá kò ní-ín sinmi àròyé rárá, bẹ́ẹ̀ lọ̀rọ̀ rí pẹ̀lú bí
awuyewuye mìíràn tún ti ṣẹ́yọ nílùú Ogbomọṣọ lẹ́yìn táwọn ọmọ ẹgbẹ́ ìgbìmọ̀ aláṣẹ Ogbomoso Parapọ̀ Àgbáyé tí Soun ìlú Ogbomoso, Ọba Ghandi Afolabi Olaoye Orumogege Kẹta, ti túká ké gbà jarè e pé kábíyèsí náà kò lágbára láti tú ìgbìmọ̀ náà ká.

Ninu fọnran kan ti alukoro ẹgbẹ naa, Kọmureedi T.M. Balogun, alaga abẹle ẹgbẹ naa, Alhaji Iliasu Jamiu ati ati akọwe abẹle, Arabinrin Janet Akintoyinbo fi ranṣẹ sawọn ileeṣẹ iroyin ni wọn ti ṣalaye pe igbesẹ Ọba Olaoye tako iwe ofin ati ilana ẹgbẹ Ogbomoso Parapo Agbaaye.

Awọn oloye ẹgbẹ naa ko ṣai fidi rẹ mulẹ wi pe awọn ko tabuku tabi ṣe arifin si kabiyesi, ṣugbọn awọn n tẹle nnkan to wa ninu ofin ẹgbẹ naa ni.
Awuyewuye mii tun ti ṣẹyọ niluu Ogbomoso lẹyin tawọn ọmọ ẹgbẹ igbimọ alaṣẹ Ogbomoso Parapo Agbaaye ti Soun ilu Ogbomoso, Ọba Ghandi Afolabi Olaoye Orumogege Kẹta, ti tuka ke gbajare wi pe kabiesi naa ko lagbara lati tu igbimọ naa ka.

Ninu fọnran kan ti alukoro ẹgbẹ naa, Kọmureedi T.M. Balogun, alaga abẹle ẹgbẹ naa, Alhaji Iliasu Jamiu ati ati akọwe abẹle, Arabinrin Janet Akintoyinbo fi ranṣẹ sawọn ileeṣẹ iroyin ni wọn ti ṣalaye pe igbesẹ Ọba Olaoye tako iwe ofin ati ilana ẹgbẹ Ogbomoso Parapo Agbaaye.

Awọn oloye ẹgbẹ naa ko ṣai fidi rẹ mulẹ wi pe awọn ko tabuku tabi ṣe arifin si kabiyesi, ṣugbọn awọn n tẹle nnkan to wa ninu ofin ẹgbẹ naa ni.
Lọsẹ to kọja ni Kabiyesi Ọba Ghandi Olaoye to jẹ baba isalẹ ẹgbẹ Ogbomoso Parapo Agbaaye kede pe oun ti tu igbimọ alaṣẹ ẹgbẹ naa ka.

Kabiyesi si gbe igbimọ fidihẹ kan dide eyi ti Ọjọgbọn Olusegun Ajiboye to jẹ akọwe agba ẹgbẹ to n ri si iforukọsilẹ awọn olukọọ, TRCN, tẹlẹ jẹ adari rẹ.

Igbimọ yii ni ori ade naa sọ pe yoo maa ṣakoso ẹgbẹ naa lọwọ yii.

Ọba Olaoye ni oun tu igbimọ alaṣẹ ẹgbẹ naa ka fun atunto ẹgbẹ Ogbomoso Parapo Agbaaye ki ẹgbẹ naa le wa ni ibamu pẹlu eto idagbasoke ọlọdun mẹẹdọgbọn oun fun ilu Ogbomoso.

Amọ, ọpọ lo ti n sọ pe igbesẹ kabiyesi ko ṣẹyin ibaṣepọ ori ade naa ti ko dan mọran pẹlu awọn oloye ẹgbẹ Ogbomoso Parapo Agbaaye, eyi to jẹ ki ọpọ ninu wọn jinna si aafin.

Iroyin kan tiẹ fidi rẹ mulẹ wi pe aarẹ ẹgbẹ Ogbomoso Parapo Agbaaye tẹlẹ to doloogbe loṣu Kẹfa ọdun yii, Adajọ fẹyinti Afolabi Adeniran, kuna lati wa ojutuu si faakaja to n ṣẹlẹ ninu ẹgbẹ naa.

Iroyin naa sọ pe eyi gan an lo jẹ ki kabiyesi gbe igbesẹ to gbe tori o dabi ẹni pe awọn kan ti fẹ ja ẹgbẹ Ogbomoso Parapo Agbaaye gba.

Ìjọba Nàìjíríà fún àwọn àjèjì ní gbèdéke ọgbọ̀njọ́ àtúnṣe físà

Fẹ́mi Akínṣọlá

Ṣe wọ́n ní bí a se é ṣe níbí, èèwọ̀ ibòmíràn ni.
Bí àwọn ọmọ Nàìjíríà ṣe jẹ́ àjòjì ní àwọn ilẹ̀ ibò míràn tí wọ́n jápa lọ, bẹẹ ni àwọn àjèjì tó ti orílẹ-èdè míràn wá sí Nàìjíríà náà wà níbí pẹ̀lú.

Lábẹ́ òfin, ẹtọ ni fún àwọn àjèjì tó ń gbé Nàìjíríà láti ní ìwé ìwọlé jáde tí a mọ̀ sí físà, ṣùgbọ́n àwọn mìíràn kò ní.

Ọtọ ni awọn ti wọn ni iwe naa ṣugbọn ti ọjọ ti lọ lorii rẹ, ti wọn ko si sọ ọ di tuntun bo ṣe yẹ.

Nitori iru awọn eeyan mejeeji yii ni ijọba Naijiria ṣe kede ṣaaju, pe ki wọn ṣe atunṣe to yẹ ko too di oṣu Karun-un ọdun yii.

Lẹyin oṣu mẹrin ti wọn ti kede eyi ni wọn tun ṣẹṣẹ kede gbedeke tuntun bayii.

Gẹgẹ bi ileeṣẹ Nigeria Immigration Service, (NIS) to n ri si iwọle-jade lorilẹede yii ṣe kede bayii, anfaani tun ti wa fun awọn ajeji lati ṣe atunṣe iwe wọn titi di ọgbọnjọ oṣu Kẹsan-an ọdun 2025.

Ki ni yoo ṣẹlẹ lẹyin eyi? Minisita Eto abẹle, Olubunmi Tunji-Ojo, ṣalaye pe ijọba yoo bẹrẹ si fi ọwọ ofin mu ajeji ti iwe rẹ ko ba kunju oṣuwọn, bẹrẹ lati ọjọ akọkọ ninu oṣu Kẹwaa ọdun 2025.

Gẹgẹ bi ikede naa ṣe wi, anfaani gbedeke ọgbọnjọ oṣu Kẹsan-an yoo wa fun:

Awọn ti iwe wọn ti lejọ, tabi to tako ohun to wa lori iwe naa lọna kan tabi omiran.
Awọn ti iwe ti wọn ni anfaani lati lo lẹẹkan ṣoṣo tabi ju bẹẹ lọ ti kọja iye igba to yẹ ki wọn lo o.
Awọn to waa ṣiṣẹ ti wọn si ni anfaani lati gbe ilẹ yii, ṣugbọn ti ọjọ ti lọ lorii iwe wọn ju ọgbọn ọjọ lọ.
Bo tilẹ jẹ pe awọn iwe iwọle-jade kan ko ri jẹ ninu anfaani gbedeke oṣu kan yii, ileeṣẹ NIS sọ pe kawọn ẹni tiru ẹ ba kan naa ri i pe wọn ṣe isọdọtun iwe wọn tọjọ ba ti lọ lorii rẹ, ko ma baa di pe awọn n fi ọwọ ofin mu wọn.
Awọn ajeji tọrọ yii kan yoo ni lati lọ si oju opo NIS ko too di ọgbọnjọ oṣu yii, bi wọn ko ba tete ṣe bẹẹ, wọn yoo koju ofin.

Wọn yoo ni lati fi orukọ silẹ lati oju opo email wọn, nibi ti wọn yoo ṣalaye nipa ara wọn si, ti wọn yoo sọ nipa iwe irinna wọn ati idi ti wọn fi fẹẹ jẹ anfaani gbedeke yii.

Lẹyin eyi ni wọn yoo ṣafihan awọn iwe idanimọ wọn, titi kan ẹda fisa to ti lejọ naa.

Bakan naa ni wọn yoo sọ boya wọn ṣi fẹẹ maa gbe ni Naijiria lọna to ba ofin mu, tabi wọn fẹẹ kuro nilẹ yii funra wọn.

Bi wọn ba fi esi wọn naa ranṣẹ tan, wọn yoo ri idahun pe esi naa ti de ibi to yẹ ko balẹ si.

Ajeji naa yoo si le maa ri ibi to de duro nigbakugba to ba kan si oju opo naa lati mọ bo ṣe n lọ.

Ṣugbọn a ko mọ bi eto yii ṣe maa n pẹ to ko too pari.

Alaye ijọba Naijiria nipa gbedeke ti wọn fi ọjọ kun naa ni pe yoo jẹ ko han kedere pe ẹka irinna orilẹede yii ṣee fi ọkan tan.

Wọn ni yoo jẹ ko han pe akoyawọ wa, o si ṣee gbagbọ.

Yoo tun ran ijọba lọwọ lati ni akọsilẹ gidi nipa awọn ajeji to n gbe nilẹ yii, eyi yoo wulo lẹka aabo.

Lẹyin gbedeke yii, awọn ti iwe wọn ko ba tun kaju ẹ le di ẹni ti wọn n le jade ni Naijiria, nigbakigba ti ọwọ awọn agbofinro ba tẹ wọn.

Wọn si le fi ofin de wọn lati ma wọ Naijiria mọ laye.

Awọn ileeṣẹ ti awọn ajeji to n ṣiṣẹ pẹlu wọn ko ni iwe igbeluu pipe le ni lati san owo itanran, wọn si le le oṣiṣẹ naa pada si ilu rẹ, tabi ki ọrọ naa da iṣẹ paapaa duro nileeṣẹ bẹẹ.

Eyi kọ ni igba akọkọ ti ijọba Naijiria yoo fi anfaani gbedeke tuntun fun awọn ajeji to gba ọna eru wọ ilu yii, ti wọn ni ki wọn lọọ ṣe atunṣe iwe wọn bo ṣe yẹ.

Ni oṣu Keje ọdun 2019, nigba ijọba Oloogbe Muhammadu Buhari, o kede isunsiwaju oṣu mẹfa fun awọn ajeji to feru wọle si Naijiria lati lọọ tun iwe wọn ṣe.

Koda, ko nawo wọn lowo nigba naa, bẹẹ ni ko si itanran kankan fun wọn.

Ètò ìgbadé Ọba Rashidi Ládọjà gẹ́gẹ́ bí Olúbàdàn tuntun

Fẹ́mi Akínṣọlá

Àwọn àgbà bọ̀ wọ́n ní inú ẹni kìí dùn, kí á pà á mọ́ra, ló mú kí ìgbìmọ̀ tó ń mójútó fífi Olúbàdàn Kẹrìnlélógójì , Ọba Rasidi Adewolu Ladoja, jẹ́, ṣe kéde bí wọ́n yóò ṣe fi ọ̀sẹ̀ kan gbáko ṣètò ayẹyẹ ìgbadé náà nílùú Ìbàdàn.

Ikede igbade naa waye lẹyin ipade igbimọ ipo Olubadan ti wọn ṣe lọjọ Aje, ọjọ kin-in-ni, oṣu Kẹsan-an ọdun 2025, eyi ti Alaga igbimọ naa, Oloye Bayo Oyero, lewaju rẹ.

Bakan naa, Kọmiṣanna eto iroyin nipinlẹ Oyo, Ọmọọba Dotun Oyelade, ṣalaye pe eto igbade naa yoo bẹrẹ lọjọ Aje, ọjọ kejilelogun, oṣu Kẹsan-an ọdun 2025.

O ni eto ọlọkan-o-jọkan to ni i ṣe pẹlu aṣa, Iṣẹṣe ati ẹ̀kọ́ ni yoo maa waye lati Mọnde naa titi di ọjọ Ẹti, ọjọ kẹrindinlọgbọn oṣu Kẹsan-an ti gbogbo rẹ yoo wa sopin ni gbọngan Mapo, Ibadan.

Isin apapọ nilana ẹsin Kristẹni (Interdenominational service) ni wọn yoo fi ṣide ayẹyẹ igbade naa ni Mọnde, ọjọ kejilelogun, oṣu Kẹsan-an.
Aafin Olubadan to wa ni Oke Aremo, niluu Ibadan ni yoo ti waye. Ẹgbẹ CCII lo ṣagbatẹru rẹ bi ikede ṣe ṣalaye.

• Ọjọ Aṣa (Cultural Day) lo kan, iyẹn lọjọ Iṣẹgun, ọjọ kẹtalelogun, oṣu Kẹsan-an, eyi ti wọn gbe kalẹ pẹlu ajọṣepọ ileeṣẹ ijọba to n ri si Aṣa ati Irinajo afẹ nipinlẹ Oyo.

Lẹyin eyi ni wọn yoo ṣe idanilẹkọọ lori igbade Olubadan. Agba onpitan, Ọjọgbọn Toyin Falola, ni yoo ṣe idanilẹkọọ ọhun.

Ọjọbọ ni wọn ya sọtọ fun isin agbayanu, eyi ti yoo waye ni Civic Centre, Idi Ape, Ibadan.

Ọjọ Ẹti, ọjọ kẹrindinlọgbọn oṣu Kẹsan-an gan-an ni Olubadan tuntun yoo gba ade ni Gbọngan Mapo bi wọn ṣe la a kalẹ.

Gẹgẹ bi Kọmiṣanna eto iroyin nipinlẹ Oyo ṣe wi nipa awọn aṣoju igbimọ Olubadan to wa nibi ipade ti wọn ti la eto yii kalẹ, o ni awọn alẹnulọrọ nipinlẹ naa ni.

Lara wọn ni: Awọn aṣoju Olubadan, Aṣipa Olubadan ti wọn yan sipo, Oba Hamidu Ajibade; Oloye Nureni Adisa ati Oloye Adeola Oloko to jẹ Akọwe iroyin fun Olubadan.

Awọn mi-in ni: Kọmiṣanna Aṣa ati Irinajo afẹ, ati ti eto awọn obinrin.

Awọn alaga ijọba ibilẹ Egbeda ati Guusu-Ila-Oorun Ibadan, awọn ọmọ ile igbimọ aṣofin lati Guusu-Ila-Oorun Ibadan ati bẹẹ bẹẹ lọ.