Ó dójú ẹ̀! Ọjọ́ Ajé lẹgbẹ́ òṣìṣẹ́ fẹ́ bẹ̀rẹ̀ kọ̀yìnṣíṣẹ́ jákèjádò Orílẹ̀ yìí.

Ọrẹ Òtítọ́jù

Níbi ọ̀rọ̀ dé báyìí,aráàlú ní tètè wọ́nà àbáyọ kí wọ́n lè máa rí nnkan jẹ, kọ́rọ̀ ó tó bẹ́yìn yọ torí bí ìhàlẹ̀ ẹgbẹ́ òṣìṣẹ́ orílẹ̀-èdè yìí, ‘Nigeria Labour Congress’ (NLC), àti àjọ ọlọ́jà orílẹ̀-èdè yìí ‘Trade Union Congress’ (TUC), sọ bá jẹ́ òtítọ́, ọjọ́ Ajé, ọjọ́ kẹta, oṣù Kẹfà, ọdún 2024 yìí, ni gbogbo àwọn òṣìṣẹ́ ọba àti ti aláàdáni yóò kọ̀yìn ṣíṣẹ́, olóko kò ní-ín lè roko, olódò kò ní-ín le rodò, gbogbo ẹsẹ̀ gìrì gìrì lọ́fíìsì àti ilé-èkọ́ yóò di gbígbé ti pa latari ìyanṣẹ́lódì ọlọ́jọ́ gbọọrọ tí wọ́n kéde pé àwọn yóó gùn lé jákè-jádò orílẹ̀èdè yìí. Ìyanṣẹ́lódì ọ̀hún máa bẹ̀rẹ̀ láti ọ̀gànjọ́ òru ọjọ́ Àìkú, ọjọ́ kejì, oṣù Kẹfà, ọdún yìí.

Niṣe ni awọn adari ẹgbẹ oṣiṣẹ NLC ati ti olokoowo, TUC, Kọmureedi Joe Ajaero ati Festus Osifo, n tu bii ejo sebe tinu n bi lasiko ti wọn n sọrọ ọhun di mimọ lọjọ Ẹti, Furaidee, ọjọ kọkanlelọgbọn, oṣu Karun-un, ọdun yii, lẹyin ipade pajawiri kan to waye laarin awọn aṣoju ijọba apapọ ati ti ẹgbẹ mejeeji naa.

Ajaero ni o ṣe pataki pupọ fawọn lati gun le iyanṣẹlodi ọlọjọ gbọọrọ, ti ko ni gbedeke ìgbà ti wọn yoo jáwọ ninu rẹ naa nitori bi ijọba orileede yii ṣe n fọwọ yẹpẹrẹ mu ọrọ owo-oṣu tuntun tawọn n beere lọwọ wọn, ati owo ina ẹlẹntiriiki tawọn ni kijọba da pada si bọ ṣe wa tẹlẹ.

Aarẹ ẹgbẹ naa waa rawọ ẹbẹ sawọn araalu gbogbo ti igbesẹ wọn maa ni ipalara gidi fun pe ki wọn fọwọ wọnu, ki wọn fọwọ-sowọ-pọ pẹlu awọn, nitori pe ija gbogbo araalu lawọn n ja.

O ni, ‘Mo mọ daju pe igbesẹ ta a fẹẹ gbe yii maa ṣakoba nla fawọn araalu kan, mo n bẹ wọn ni, pe ki wọn fọwọ-sowọ-pọ pẹlu wa, ija ilu la n ja bayii, o si daju pe aa so eeso rere nigbẹyin ni. O ṣe pataki pupọ fun wa lati bẹrẹ iyanṣẹlodi ọlọjọ gbọọrọ naa bayii, kawọn alaṣẹ ijọba apapọ orileede yii le mọ pe a ko fọrọ naa ṣere rara, wọn ko da wa lohun awọn ohun taa beere lọwọ wọn gbogbo, a n fẹ owo-oṣu tuntun lọwọ wọn, wọn ko da wa lohun, bẹẹ la n sọ pe ki wọn da owo ina pada si bo ṣe wa tẹlẹ, wọn ko da wa lohun’. Gẹgẹ bi wọn ṣe wí.

Sanusi àti Bayero lórí oyè Emir Kano, nígun nígun lọ̀rọ̀ bóóde

Fẹ́mi Akínṣọlá

Eruku ọ̀rọ̀ ń sọ lálá, bẹ́ẹ̀ ni ọ̀rọ̀ di inú fu àyà fu bí ọ̀rọ̀ oyè Emir ìlú Kano ṣe gba ọ̀nà míì yọ lọ́jọ́ Àbamẹ́ta.

Èyí kò ṣẹ̀yìn bí Emir tuntun tí wọ́n ṣẹ̀ṣẹ̀ yàn, Muhammadu Sanusi II àti Emir tí wọ́n yọ nípò, Aminu Ado Bayero ṣe ń pe ara wọn ní ọba Kano.

Emir Sanusi II ti bẹ̀rẹ̀ iṣẹ́ gẹ́gẹ́ bí ọba Kano, tó sì ti wà ní ààfin ìlú, bẹ́ẹ̀ náà sì ni Emir tí ìjọba yọ nípò, Ado Bayero ti wà ní ààfin Nasarawa tó wà nínú ìlú Kano bákan náà.

Sanusi II tó wọ ààfin lórí ẹṣin pẹ̀lú họ̀bùrẹ́là lórí tó ṣàfihàn rẹ̀ gẹ́gẹ́ bí Emir Kano.
Ní ọjọ́bọ̀, ọjọ́ Kẹrìnlélógún, oṣù Karùn-ún, 2024 ni gómìnà ìpínlẹ̀ Kano Abba Yusuf buwọ́lu òfin àwọn lọ́balọ́ba ìpínlẹ̀ náà.

Òfin tuntun náà pa ìdásílẹ̀ àwọn igun lọ́balọ́ba márùn-ún ìyẹ Kano, Bichi, Rano, Karaye àti Gaya tí Ganduje dá sílẹ̀ nígbà tó wà nípò gẹ́gẹ́ bí gómìnà.

Lẹ́yìn tó buwọ́lu òfin náà tán, gómìnà Yusuf kéde ìyànsípò Sanusi II padà gẹ́gẹ́ bí Emir Kano lẹ́yìn ọdún mẹ́rin tí Abdullahi Ganduje yọ́ nípò náà.

Ẹ̀wẹ̀, Bayero balẹ̀ sí pápákọ̀ òfurufú Aminu Kano International Airport ní nǹkan bíi aago mẹ́rin àbọ̀ òwúrọ̀ ọjọ́ Àbámẹ́ta, tí àwọn alátìlẹyìn rẹ̀ sì lọ pàdé rẹ̀ tìlù tìfọn.

Nígbà tí iléeṣẹ́ ọlọ́pàá ń fèsì sí àṣẹ tí gómìnà Yusuf pa pé kí wọ́n fi kélé òfin gbé Emir Ado Bayero, wọ́n ní àṣẹ ilé ẹjọ́ tó ní kí ìjọba má tù ú àwọn lọ́balọ́ba náà ká ni àwọn máa tẹ̀lé.

Kọmíṣọ́nà ọlọ́pàá Kano, Muhammad Hussain Gumel jẹ́jẹ̀ẹ́ láti ri dájú pé ẹnikẹ́ni kò tẹ òfin lójú mọ́lẹ̀, tó sì àwọn ẹ̀ṣọ́ ààbò máa ri dájú pé ààbò tó péye wà káàkiri ìlú Kano.

Ó ní òfin láà kalẹ̀ kedere pé ẹnikẹ́ni tó b’fẹ́ da omi àláfíà ìlú rú ni kí àwọn fojú rẹ̀ winá òfin, tí àwọn kò sì ní wo bí ẹni náà bá ṣe gàǹgà tó.

Gumel ṣe ìkìlọ̀ fún àwọn tó bá ń gbèrò láti dá wàhálà sílẹ̀ lórí awuyewuye ìfaǹfà ọ̀rọ̀ oyè tó ń lọ ní ìlú náà pé kí wọ́n pa èrò náà rẹ́, kí wọ́n sì so agbéjẹ́ mọ́wọ́.

Ó ní ẹnikẹ́ni tí ọwọ́ òfin bá bà pé ó da wáhàlá láàárín ìlú máa fi imú gbọ́ òórùn ara rẹ̀ àti pé gbogbo nǹkan ni àwọn ti ṣe láti ri pé àláfíà jọba ní ìlú náà.
Lẹ́yìn tí Emir tí wọ́n yọ nípò, Ado Bayero padà sí ìlú Kano ni àwọn kan ti ń fẹ̀sùn kàn pé olùbádámọ̀ràn ààrẹ Tinubu lórí ètò ààbò, Nuhu Ribadu ló ń ṣe àtìlẹyìn fún Bayero láti padà sí ìlú Kano.

Àmọ́ agbẹnusọ Ribadu, Zakari Mijinyawa ní irọ́ tò jìnà sí òótọ́ ni ìròyìn náà.

Mijinyawa tó sọ̀rọ̀ ní ìlú Abuja ń fèsì sí ẹ̀sùn tí igbákejì gómìnà ìpínlẹ̀ Kano, Aminu Gwarzo fi kan Ribadu pé òun ló ní kí Bayero padà sí ìlú Kano.

Ṣáájú ni Gwarzo ti fẹ̀sùn kan Ribadu pé ó ń lo àwọn ẹ̀ṣọ́ ààbò láti fi dúnkokò mọ́ àwọn èèyàn Kano, tó sì ní òfin tó de oè jíjẹ ní Kano jẹ́ èyí tó hàn gedegbe tí kò yẹ kí ará ìta dá sí rárá.

Agbẹnusọ Ribadu wá sọ àfọ̀mọ́ rẹ̀ pé Ribadu kọ́ ló pèsè ọkọ̀ òfurufú tí Bayero fi padà sí Kano

Igbákejì ààrẹ orílẹ̀ èdè Nàìjíríà tẹ́lẹ̀ rí, Atiku Abubakar ní Emir tí wọ́n yọ nípò ní Kano, Ado Bayero kò ní padà sí Kano tí kò bá jẹ́ pé ó rí àtìlẹyìn ìjọba àpapọ̀.

Nínú àtẹ̀jáde kan tó fi sórí X rẹ̀ lọ́jọ́ Àbámẹ́ta ní èròńgbà láti fi da omi àláfíà ìlú Kano rú kò ní jẹ́ ìtẹ́wọ́gbà àti pé bí ìjọba ṣe da àwọn ọmọ ogun sí ìgboro Kano lórí ọ̀rọ̀ oyè jẹ́ ohun tó lòdì sí òfin orílẹ̀ èdè.

Atiku ní ìgbésẹ̀ ilé aṣòfin ìpínlẹ̀ Kano láti mú àtúnṣe bá òfin tó de ọ̀rọ̀ oyè ní ìpínlẹ̀ náà, àti bí gómìnà ṣe dá Sanusi II padà bíi Emir jẹ́ àwọn nǹkan tó bá òfin mu.

Ó ní ó wá jẹ́ ohun fún òun pé Ado Bayero pẹ̀lú àtìlẹyìn ìjọba àpapọ̀ padà sí ààfin Nasarawa ìlú Kano nígbà tí Muhammadu Sanusi wà ní ààfin Gidan Dabo tó jẹ́ ojúlówó ààfinh gangan.

Ó ní ìjọba àpapọ̀ nílò láti rántí pé ìlú àláfíà ni Kano àti pé nígbà tí wọ́n yọ Sanusi lọ́sún 2020 kò sí wáhàlá kankan tó wáyé ní agbègbè náà, tí kò sì gbọdọ̀ sí wáhàlá kankan lásìkò yìí náà.

Bákan náà, ẹgbẹ́ òṣèlú New Nigeria People’s Party (NNPP) ti ṣèkìlọ̀ fún ìjọba àpapọ̀ láti dènà pé àwọn fẹ́ kéde pé ìlú kò fararọ lórí ọ̀rọ̀ oyè Emir Kano.

Àtẹ̀jáde tí agbẹnusọ ẹgbẹ́ náà, Ladipo Johnson fi léde lọ́ja Àbámẹ́ta ní ìjọba ẹgbẹ́ òṣèlú All Progressives Congress (APC) ń lo àwọn ẹ̀ṣọ́ ààbò láti fi tẹ ìfẹ́ àwọn èèyàn lójú mọ́lẹ̀.

Ẹ ṣàmúlò àjọ̀dún àṣà yìí fún àgbénde ìwà ọmọlúàbí tí yóó bí àwùjọ ìfọ̀kànbalẹ̀–Mọ́gàjí Gbọ́lágadé

Fẹ́mi Akínṣọlá

Ọ̀lájú ó pójú ẹni ó fọ́, àìmọ̀kan lọ̀gá òpè.
Bí ó tilẹ̀ jẹ́ pé àwọn kan ti fojú egbò tẹlẹ̀ tipẹ́ látàrí àìmọ̀kan lórí ọ̀rọ̀ tó jẹ́ mọ́ àṣà àti ìṣe yorùbá. Àwọn tí ọ̀rọ̀ gbérù jù lásìkò yìí làwọn tó péraawọn lẹ́rú òyìnbó torí pé gbogbo ọ̀nà lòyìnbó fi kówọn lẹ́rú látàrí pé wọ́n kẹ́kọ̀ọ́ ìgbàlódé, wọ́n sì tipa bẹ́ẹ̀ kọ̀yìn sí àṣà àti ìṣe tó jọ mọ́ Orílẹ̀ wọn.Yorùbá gbà pé èèyàn tó sọ lé nù ,ó ti sọ àpò ìyà kọ́.
Ṣùgbọ́n lọ́wọ́lọ́wọ́ yìí, Akọ̀ròyìn Òwúrọ̀ ṣalábàápàdé ọmọ yorùbá àtàtà kan Ọ̀jọ̀gbọ́n Gbọ́lágadé Abíọ́dún Táíwò níbi àjọ̀dún Ọ̀sẹ̀ yorúbá tí ilé-ẹ̀kọ́ Fásitì Adekunle Ajasin ṣe láti fìdí àṣà rinlẹ̀ síi bí i tìgbà ìwásẹ̀.
Ọ̀jọ̀gbọ́n Gbọ́lágadé tó jẹ́ Aṣojúdarí fún Fásitì Adekunle Ajasin ẹ̀ka tìlú ìbàdàn,èyí tó gbìlẹ̀ sí ọ̀gbà ilé-ẹ̀kọ́ olùkọ́ní Mufutau Lanihun sọ̀rọ̀ níbi ayẹyẹ ọ̀hún .
Ó ní gbígbé àṣà yorùbá lárugẹ yóó gbé àwọ ọ̀tun bá àwọn ìṣesí àjèjì tó n wọnú àṣà a wa.
Mọ́gàjí Abíọ́dún kò sàì gbóríyìn fún àwọn olúkọ̀ lẹ́ka ètò tó n kọ́ èdè yorùbá fún ìdúróṣinṣin wọn.
Ó tẹ̀síwájú pé, gbogbo ìgbà tí wọ́n bá ti n pè lòun ó ma jẹ́ wọn tóri pé ìtẹ̀síwájú ìṣe wọn yìí yóó so èso o re láti dá ìran yorùbá padà sípò iyì , ọlá,ògo tí ó ti nu àwùjọ yorùbá látàrí ìwà ọmọlúàbí tó kẹ̀rẹ̀kẹ̀rẹ̀ pòórá.
Ó wá kádìí ọ̀rọ̀ rẹ̀ pé,kí gbogbo àwọn ẹ̀ka tó kú náà ló ànfàànì àjọ̀dún ọ̀sẹ̀ tó n lọ lọ́wọ́ yìí láti túbọ̀ tagbò ìwà ọmọlúàbí yíká ọkàn àwọn akẹ́kọ̀ọ́ àti pé èyí ni yóó mú ìfọ̀kànbalẹ̀ bá àwùjọ àti orílẹ̀ yìí lápapọ̀.
Lásìkó tó n gbẹnu gbogbo olùkọ́ ẹ̀ka èdè yorùbá sọ̀rọ̀, aṣojú ẹ̀ka náà Ọmọọba Ọlágúnóyé Nurudeen Adéwọlé gbóṣùbá káre fún Ọ̀jọ̀gbọ́n Gbọ́lágadé fún bó ṣe mú ọ̀rọ̀ ilé ẹ̀kọ́ Adekunle Ajasin ẹ̀ka tìlú ìbàdàn ní ṣinṣin.
Ó ní kò wọ́pọ̀ ìrúfẹ́ èèyàn tó káwè gboyè bíi tirẹ̀ tó tún mú ìwà ọmọlúàbí ní gbòógì.
Wọ́n panupọ̀ wúre fún Ọ̀jọ̀gbọ́n Gbọ́lágadé pé kò ní-ín gbáyé lo kúkúrú ẹ̀mí àti pé ire orílẹ̀ yìí yóó ṣojú ẹ̀.

Boko Haram gbẹ̀mí èèyàn mẹ́jọ, jí ọgọ́jọ míràn gbé lọ nínú ìkọlù tuntun

Fẹ́mi Akínṣọlá

Ó jọ pé ojúmọ́ kan ìjàngbọ̀n kan lọ̀rọ̀ àwọn àgbébọn jínigbé wọ̀nyí bọ́rọ̀ ṣe di bóòlọ o yà fún mi ní ìlú Kuchi, ìjọba ìbílẹ̀ Munya ní ìpínlẹ̀ Niger bí àwọn tí wọ́n fura sí pé wọ́n jẹ́ ikọ̀ agbéṣùmọ̀mí Boko Haram ṣe jí ọ̀pọ̀ àwọn èèyàn gbé.

Kò dín ní èèyàn ọgọ́jọ tí àwọn ajínigbé náà jí gbé.
Alága ìjọba ìbílẹ̀ Munya, Aminu Na-jume sọ fún àkọ̀ròyìn pé ìṣẹ̀lẹ̀ náà mú kí ọ̀pọ̀lọpọ̀ èèyàn sá kúrò nínú ìlú, tí wọ́n sì fi ilé wọn sílẹ̀.

Ó ní àwọn ilé aṣàtìpò oríṣiríṣi ni awọn ti gbé kalẹ̀ lẹ́nu ìgbà tí ìkọlù náà wáyé àti pé irú ìkọlù bẹ́ẹ̀ kò ì tíì wáyé ní agbègbè àwọn rí.

Èèyàn mẹ́jọ ni àwọn agbébọn ọ̀hún dá ẹ̀mí wọn légbodò, tí wọ́n sì tún jí èèyàn ọgọ́jọ (160) gbé lọ.

Bákan náà ni wọ́n já àwọn ṣọ́ọ̀bù, tí wọ́n kó oúnjẹ atàwọn ohun èèlò mìíràn gẹ́gẹ́ bí alága náà ṣe sọ.

“Nígbà tí àwọn agbébọn náà dé, nǹkan bíi wákàtí méjì ni wọ́n fi se Indomie tí wọ́n jẹ ní ṣọ́ọ̀bù ẹni tó ń ta tíì, wọ́n mu tíì, wọ́n yáná láti fi pa òtútù nítorí inú òjò ni wọ́n wá.

“Lẹ́yìn náà ni wọ́n bẹ̀rẹ̀ sí ní já ṣọ́ọ̀bù àwọn èèyàn, wọ́n kó ọtí ẹlẹ́rìndòdò, oúnjẹ, bisikíìtì àti ìrẹsì.”

Aminu Na-jume tún ṣàlàyé pé àwọn obìnrin, ọmọdé àtàwọn arúgbó, tó fi mọ́ olórí àwọn Hausa tó wà ní ìlú náà tó ń ṣàárẹ̀ wà lára àwọn 160 tí àwọn agbébọn náà jí gbé.

Ó fi kun pé bí àwọn agbébọn náà ṣe hùwà àti irú àwọn nǹkan ìjà olóró tó wà lọ́wọ́ wọ9n fi hàn pé wọ́n kìí ṣe agbébọn kékeré rárá.

Ó ní àwọn agbébọn náà mú àsíá ikọ̀ Boko Haram dání, tí ọ̀rọ̀ ẹnu wọn náà sì jọ ti Boko Haram.

Àwọn èèyàn ìlú Kuchi rọ ìjọba àpapọ̀ àti àwọn ẹ̀ṣọ́ ààbò láti bá àwọn wá ojútùú sí bí àwọn agbébọn ṣe ń ṣèkọlù sí agbègbè wọn ní gbogbo ìgbà.

Wọ́n gbaṣọ lọ́rùn òsìṣẹ́ ológun t’ójalè

Ọrẹ Òtítọ́jù

Àwọn aláṣẹ iléeṣẹ́ ológun oríléèdè Nàíjírìà ti kéde pé àwọn ti gbaṣọ lọ́rùn ṣọ́jà obìnrin kan, Kọ́púrà Jonah Comfort, tí nọmba ìdánimọ̀ rẹ jẹ ‘15NA/74/4422F’.

Ọkan lara iyawo ọga rẹ to n gbe nipinlẹ Kaduna, ni ṣọja naa n ṣọ, ṣugbọn ko fi ọrọ rẹ mọ nibi iṣẹ ti wọn gba a fun naa, niṣe lobinrin ologun yii wọle sinu yara iyawo ọga naa, to si ji goolu olowo nla kan, lẹyin naa lo lọọ ta a ni gbanjo fun Hausa kan laarin ilu naa.

Ninu oṣu Karun-un, ọdun yii, ni ṣọja naa ji goolu iyawo ọga rẹ tiye rẹ jẹ miliọnu marundinlogoji (N35M), ṣugbọn to lọọ ta a ni miliọnu marun-un Naira (5M) pere fun Mọla kan.

Agbọ pe ṣe ni ṣọja ọhun yọ kẹlẹkẹlẹ wọnu yara ọga rẹ lọjọ kan ninu oṣu Karun-un, ọdun yii, to si ji goolu olowo iyebiye ọhun gbe. Lẹyin iwadii tawọn ṣọja naa ṣe ni wọn ri ẹri pe Comfort lo ji goolu iyawo ọga rẹ gbe nibi tiyẹn tọju rẹ si.

Lẹyin to jẹwọ fawọn ọga rẹ pe loootọ loun ji awọn goolu naa ni wọn too ṣe idajọ rẹ, ti wọn si le e danu lẹnu iṣẹ fun iwa palapala to hu ọhun.

Ṣa o, wọn ti lọọ mu Hausa to ra ọja ole naa lọwọ ṣọja yii lowo pọọku.

Bẹ o ba gbagbe, aipẹ yii ni awọn alaṣẹ ileeṣẹ ologun orileede yii gbaṣẹ lọwọ awọn ṣọja mẹta kan ti awọn ọlọpaa mu fun ẹsun ole jija, iwa ijinigbe atawọn oniruuru iwa ọdaran laarin ilu.

Inu oṣu Kẹrin, ọdun yii, lawọn ọlọpaa fọwọ ofin mu wọn lasiko ti wọn n ṣiṣẹ ibi wọn lọwọ, lẹyin ti wọn mu wọn tan ni wọn fa wọn le awọn alaṣẹ ileeṣẹ ologun orileede yii lọwọ lati da sẹria fun wọn.

Loju-ẹsẹ ni wọn ti ṣewadii nipa ẹsun ti wọn fi kan wọn, wọn ri i pe loootọ ni wọn jẹbi, wọn si kede pe wọn ti gbaṣẹ lọwọ wọn.

Ọ̀dọ́kùnrin kan pàdè ikú òjijì lọ́wọ́ àwọn darandaran nílùú Ògbómọ̀ṣọ́

Ọrẹ Òtítọ́jù

A kíí gbélé ẹni ká fọrùn rọ́ ní àwọn àgbà sọ.
Inú ọ̀fọ̀ làwọn olùgbé abúlé Elémúye, níjọba ìbílẹ̀ Surulere, ní ìpínlẹ̀ Ọ̀yọ́, wà bàyìí pẹ̀lú bí àwọn afurasí Fulani ọlọsín màálù kan ṣe lọ̀ọ́ ká ọ̀dọ́mọkùnrin àgbẹ̀ kan, Adigun Solomon Adeyẹmi, mọ́’nú oko lágbègbè Ogbomọṣọ, tí wọ́n sì pa á bíi ẹni pẹran.

Ninu oko baba ẹ to wa nibi ti wọn n pe ni Oke-Asa, nitosi Iwofin, nijọba ibilẹ Surulere, niṣẹlẹ ọhun ti waye lọsan-an Ọjọruu, Wẹsidee, ọjọ kejilelogun (22), oṣu Karun-un, ọdun 2024 yii.

Pipa ti wọn pa ọkunrin ẹni ọdun mọkanlelọgbọn (31) yii, lawọn olugbe abule Elemuye ṣapejuwe gẹgẹ bii igba teeyan ba gbẹsan iwa ika tabi bii igba teeyan ba foró yaró latari ija kan to ti waye laarin oloogbe naa pẹlu awọn ọdaju eeyan to pa a wọnyi.

Oun ti a gbọ ni pe, agbẹ ọlọgbin kaṣu ni baba Ọgbẹni Adeyẹmi. O si ti to bii ẹẹmeloo kan ti awọn Fulani ti da awọn maaluu lọ sinu oko baba naa, ti wọn si ba awọn ohun ọgbin inu ẹ jẹ.

Ni nnkan bii ọsẹ meji sẹyin ni wahala bẹ silẹ, nigba ti ọkunrin ti wọn tun pe loniṣowo kòkó yii gbena woju awọn darandaran ọhun, ti ọkan ninu awọn maaluu wọn si ba iṣẹlẹ ọhun rin.

Ọkan ninu awọn ara abule ọhun, ẹni to kọ lati darukọ ara ẹ, ṣalaye fun akọroyin wa pe, “Lọjọ keji iṣẹlẹ yii lawọn Fulani fi ọlọpaa mu baba ọmọkunrin yii, ko too di pe wọn ṣọ oun naa de ọgangan ibi to wa ninu oko naa, ti wọn si lu u bii ejo aijẹ, ti wọn si sa lọ nigba ti wọn gburoo pe awọn eeyan n bọ lọọọkan.

“Awọn eeyan gbe ọmọ yẹn lọ sileewosan BOWEN, to wa niluu Ogbomọṣọ, ṣugbọn ko pẹ ti wọn gbe e debẹ lo dagbere faye”.

Tẹ o ba gbagbe, lọjọ lọkandinọgbọn (29), oṣu Kin-in-ni, ọdun 2024 yii, lawọn daradaran lọọ ka ọkunrin agbẹ kan, Ajihinrere Ṣẹgun Adegboyega, naa mọ inu oko ẹ to da sẹyinkule ile wọn labule kan lọna Ogbomọṣọ siluu Isẹyin, ti wọn si pa a bii ẹni pẹran, nitori bi oun naa ṣe kilọ fun wọn pe ki wọn yee fi maaluu wọn ba ohun ọgbin oko oun jẹ.

‘Ó sàn k’ọ́mọ mi lọ sílé ọkọ ju kí àwọn ajínigbé gbé e lọ lọ́fẹ̀ẹ́’

Fẹ́mi Akínṣọlá

Bí ìṣòro bá pé méjì lórí ẹ̀mí, ó ṣeéṣe kí ìkan rọjú.
Láti ìgbà tí ìròyìn ti gbòde pé Abẹnugan ilé aṣòfin ìpínlẹ̀ Niger fẹ́ fi àwọn ọ̀dọ́mọbìnrin ọgọ́rùn-ún lọ́kọ ni awuyewuye ti ń wáyé lórí ìròyìn náà.

Ìròyìn tó gbòde ni pé Abẹnugan ọ̀hún ṣe àgbékalẹ̀ ìgbéyàwó náà gẹ́gẹ́ bí àkànṣe iṣẹ́ fún ẹkùn tó ń ṣojú ní ilé aṣòfin.

Èyí jẹ́ kí mínísítà fọ́rọ̀ àwọn obìnrin ní Nàìjíríà, Uju Keedy-Ohanenye tutọ́ sókè fojú gbà á, tó sì ní òun máa wọ́ Abẹnugan ilé aṣòfin náà, Abdulmalik Sakin-Daji lọ sílé ẹjọ́ àti pé òun máa ṣe ìwádìí ọ̀rọ̀ náà fínífíní.

Ní ọjọ́ Ẹtì, ọjọ́ Kẹrìnlélógún, oṣù Karùn-ún 2024 ló yẹ kí ìgbéyàwó náà wáyé àmọ́ ìjọba ti ní kí wọ́n da dúró fún ìgbà kan náà.

Àwọn òbí àti alágbàtọ́ àwọn ọ̀dọ́mọbìnrin náà bá akọ̀ròyìn sọ̀rọ̀ lórí ìdí tí wọ́n fi fẹ́ fi àwọn ọmọ wọn lọ́kọ pẹ̀lú bí ọjọ́ orí wọ́n ṣe kéré.
Arábìnrin Asamau Shehu tó ń gbé ní ìlú Gulbin Boka jẹ́ ọ̀kan lára àwọn òbí tó fẹ́ fi ọmọ wọn lọ́kọ.

Ó ní òun kò mọ ọjọ́ orí òun àmọ́ ó dá òun lójú pé ọmọ òun ti pé ọdún méjìlélógún, tó sì ti tó ẹni tó lè lọ sílé ọkọ àti pé òun fọwọ́ sí ìgbéyàwó náà.

Ó ní ipò tí àwọn wà ló ṣokùnfà ìdí tí àwọn fi ṣe ìpinnu náà.

Asamau Shehu, tó jẹ́ opó ṣàlàyé pé àwọn agbébọn máa ń yọ àwọn lẹ́nu gidi gan ní ìlú àwọn, tí àwọn sì ń kojú ìṣòro tó pọ̀ gan.

Ó kọminú pé ìjọba kò ya sí ìṣòro àwọn.

Ó fi kun pé ó tẹ́ òun lọ́rùn kí ọmọ òun wà níbi tí òun yóò ti máa ri ní gbogbo ìgbà, tí òun yóò sì fi ọkàn balẹ̀ pé ọmọ òun wà láyé, sàn ju kí àwọn agbébọn wá ji gbé lọ sí ibi tí òun kò ní ti máa ri.

“Ìbejì ni ọmọ mi yìí, ọdún tó kọjá ni ìkejì rẹ̀ lọ sí ilé ọkọ tí a sì gba ẹgbẹ̀rún lọ́nà ọgọrin náírà (N80,000) gẹ́gẹ́ bí owó orí lọ́wọ́ ọkọ rẹ̀.

“Ìdí tí mo fi ń fi àwọn ọmọbìnrin mi lọ́kọ báyìí ni pé nígbà tí àwọn agbébọn yawọ ilé wa, tí wọ́n pa ọkọ mi, kò sí ẹni tó ràn wá lọ́wọ́.

“Àsìkò òjò ni àwọn nǹkan yìí máa ń ṣẹlẹ̀ jùlọ, ìyà ń jẹ wá, ẹnìkankan kò sì ràn wá lọ́wọ́, nígbà míì, owó igi tí àwọn ọmọ yìí bá ṣẹ́ tà la ma fi jẹun.”

Ó ṣàlàyé pé bí ó tilẹ̀ jẹ́ pé òun àtàwọn opó mìíràn mọ̀ pé fífi àwọn ọmọ àwọn lọ́kọ kò ní tán ìṣòro àwọn, ó ní ó tẹ́ àwọn lọ́rùn nítorí àwọn mọ̀ pé àwọn ọmọ wà níbi tó ní ààbò.

Asamau Shehu ní nígbà tí àwọn gbọ́ pé Mínísítà ní kí wọ́n ṣe ìdádúrò ìgbéyàwó náà, inú òun àtàwọn ìyá àwọn ọmọbìnrin tó kù kò dùn rárá.

“Ní ìlú Gulbin Boka, àwọn obìnrin bíi tèmi pọ̀ rẹpẹtẹ. Nígbà tí wọ́n sọ fun wá pé ìgbéyàwó náà kò ní wáyé mọ́, ọjọ́ mẹ́ta ni mi ò fi rí oorun sùn àfi ìgbà tí wọ́n ní wọ́n tún máa ràn wá lọ́wọ́ lórí ìgbéyàwó náà.”

Ó dúpẹ́ lọ́wọ́ àwọn èèyàn tó ṣe àgbékalẹ̀ ètò náà nítorí ọ̀pọ̀ ọmọ àwọn tó wà ní àhámọ́ àwọn agbébọn ló ṣì wà níbẹ̀ títí di àsìkò yìí.

Ó ní àwọn ọmọ tí àwọn agbébọn jígbé ní Mariga tó jẹ́ oríkò Gulbin Boka Kumbashi àtàwọn ìlú míì ló ṣì wà ní àhámọ́ àwọn ajínigbé, tí àwọn kò mọ nǹkan tí yoò ṣẹlẹ̀ sí wọn.

Nígbà tó ń sọ̀rọ̀ lórí pé àwọn kò rán àwọn ọmọ lọ sílé ẹ̀kọ́, Asamau ní kò sí ilé ẹ̀kọ́ ọ̀fẹ́ àwọn kò sì ní ọgọ́rùn-ún náírà láti fún àwọn ọmọ àwọn láti fi ṣowó àpò àti pé tí àwọn bá rí ọgọ́rùn-ún náírà àwọn máa fi jẹun ni.

Ó fi kun pé tí mínísítà bá fẹ́ ran àwọn lọ́wọ́, ó ní ó yẹ kó wá bá àwọn tún ilé ẹ̀kọ́ àwọn ṣe, kò sí ri dájú pé wọ́n ń pèsè ẹ̀kọ́ ọ̀fẹ́ nítorí àwọn ọmọ tì kó ní òbí pọ̀ ní ìlú àwọn.

Bákan náà ló rọ ìjọba láti wá nǹkan ṣe sí ọ̀rọ̀ àwọn opó táwọn agbébọn pa ọkọ wọn ní ìlú náà nítorí ọ̀pọ̀ wọn ló ti ń ta ilé àti ọ̀nà wọn láti fi jẹun.

Mínísítà fọ́rọ̀ obìnrin ní Nàìjíríà, Uju Kennedy-Ohanenye ti kéde fífún àwọn ọmọbìnrin ọgọ́rùn-ún tí Abẹnugan ilé aṣòfin ìpínlẹ̀ Niger fi lọ́kọ ní ẹ̀bùn àti ètò ẹ̀kọ́ ọ̀fẹ́ ṣáájú ètò ìgbéyàwó wọn.

Ní ọjọ́ Ẹtì, ọjọ́ Kẹrìnlélógún, oṣù Karùn-ún ni ìgbéyàwó ọ̀hún wáyé.

Abẹnugan ilé aṣòfin ìpínlẹ̀ Niger, Abdulmalik Sarkindaji ló ṣe agbátẹrù ìgbéyàwó fún àwọn ọ̀dọ́mọbìnrin ọgọ́rùn-ún ọ̀hún tí kò ní òbí láyé mọ́.

Ṣáájú ni Mínísítà náà ti lòdì sí ìgbéyàwó ọlọ́pọ̀ èrò ọ̀hún, pé ó lòdì sí ẹ̀tọ́ àwọn ọmọdé.

Kennedy-Ohanenye tó bá àwọn akọ̀ròyìn sọ̀rọ̀ ní Abuja nígbà náà ní òun ti kọ̀wé ránṣẹ́ sí iléeṣẹ́ ọlọ́pàá láti ṣe ìdádúrò ìgbéyàwó náà.

Àmọ́ nígbà tó ń fèsì, Abẹnugan náà ní Mínísítà náà ń dá sí ọ̀rọ̀ ẹ̀sìn àti àṣà tí kò mọ ohunkóhun nípa rẹ̀.

Ó ní Mínísítà náà kò ṣe ìwádìí láti mọ ìdí tí àwọn fẹ́ fi gbé ìgbésẹ̀ náà àti ìṣòro tí àwọn ọmọbìnrin náà ń kojú léyìí tó ṣokùnfà ìdí tí àwọn fẹ́ fi wọ́n lọ́kọ.

Bákan náà ni ìgbìmọ̀ àwọn Alfa àti Imam ti Abẹnugan náà lẹ́yìn tí gbogbo wọn sì ṣèkìlọ̀ fún Mínísítà náà àti pé ìgbéyàwó náà yóò tẹ̀síwájú.

Ṣùgbọ́n ní báyìí, Mínísítà náà ti wá rán olùrànlọ́wọ́ rẹ̀, Adaji Usman lọ sí ìpínlẹ̀ Niger láti kéde ètò ẹ̀kọ́ ọ̀fẹ́ náà, tó sì tún fún wọn ní aṣọ àti oúnjẹ.

Ní ààfin Emir ìlú Kotangora, Mohammed Muazu ni Mínísítà náà ti kéde àwọn ẹ̀bùn náà.

Bákan náà ló fún àwọn ọmọbìnrin náà ní maáṣìnì POS mẹ́wàá, aṣọ ọgọ́rùn-ún àti báàgì ìrẹsì oní 10kg 350.

Ó ní ẹni tó bá ṣetán láti kẹ́kọ̀ọ́ dé ìpele ilé ẹ̀kọ́ gíga fásitì ni àwọn máa ṣe àtìlẹyìn fún.

Emir Kotangora náà fún àwọn ọmọbìnrin náà ní maáṣìnì ìránṣọ kọ̀ọ̀kan.

Mínísítà fọ́rọ̀ obìnrin ọ̀hún tún ní kí wọ́n ṣí akoto owó báǹkì fún àwọn ọmọbìnrin náà tí òun yóò máa san owó sí fún oṣù mẹ́fà gẹ́gẹ́ bí ìrànlọ́wọ́ nígbà tí wọ́n bá dé ilé ọkọ wọn tán.

Ó fi kún ọ̀rọ̀ rẹ̀ pé òun kò ní èròńgbà láti dá ìgbéyàwó náà dúró tẹ́lẹ̀ bíkòṣe pé òun fẹ́ ṣe ìwádìí láti mọ̀ bóyá àwọn ọmọbìnrin náà tí tó láti lọ sílé ọkọ.

Ó ní àwọn iléeṣẹ́ ìròyìn ló ṣi òun gbọ́ tí èdè àìyedè fi fẹ́ wáyé láàárín òun àti Abẹnugan ilé aṣòfin náà.

Ó sọ pé gbogbo òbí ló máa ń wù láti sin ọmọ wọn lọ sílé ọkọ nígbà tí àsìkò rẹ̀ bá ti tó.

Nígbà tó ń dúpẹ́ lọ́wọ́ Abẹnugan náà fún ọ̀nà tí wọ́n gbà láti parí èdè àìyedè ọ̀hún àti pé òun máa ṣe àmójútó àwọn ọmọbìnrin náà nígbà tí wọ́n bá dé ilé ọkọ wọn tán láti ṣe àrídájú rẹ̀ pé wọ́n ṣe àmúlò àwọn ohun èlò tí wọ́n fún wọn dáadáa.

Nínú ọ̀rọ̀ rẹ̀, Abẹnugan ilé aṣòfin ìpínlẹ̀ Niger tó ṣe agbátẹrù ìgbéyàwó náà ní ó jẹ́ ohun ìbànújẹ́ fún òun pé àwọn kan ti ọ̀rọ̀ òṣèlú bọ ìgbéyàwó náà.

Ó ní inú òun dùn báyìí pé gbogbo ayé ti rí pé àwọn ọmọbìnrin ọ̀hún ti tó láti lọ sílé ọkọ àti pé kò sí ẹni tó mú wọn ní dandan.

Ó dúpẹ́ lọ́wọ́ Mínísítà fún àtìlẹyìn tó ṣe fún àwọn ìyàwó tuntun náà, tó sì ṣàlàyé pé gbogbo àyẹ̀wò tó yẹ kí àwọn ọmọbìnrin náà ṣe ni àwọn ti ṣe fún wọn

A sì wà lórí Ìpinu N615,000 gẹ́gẹ́ bí owó oṣù tó kéré jùlọ – Ẹgbẹ́ Òṣìṣẹ́

Fẹ́mi Akínṣọlá

Ìgbìmọ̀ onígun mẹ́ta tó n dúùnádúrà lórí owó osù tó kéré jùlọ fáwọn òṣìṣẹ́ lorilẹede Nàìjíríà, tun tí fẹnu kò láti jókòó ṣe ìpàdé pẹ̀lú ìjọba àpapọ̀ lónìí ọjọ́ ìṣẹ́gun.

Etim Okon tíì ṣe igbákejì ààrẹ ẹgbẹ́ òṣìṣẹ́ TUC ló fìdí ọ̀rọ̀ náà múlẹ̀ lásìkò ìfọ̀rọ̀wérọ̀ pẹ̀lú àwọn akọ̀ròyìn NAN nílùú Abuja.

Níbi ìpàdé tó wáyé ṣáájú ni ìjọba àpapọ̀ ti kéde pé ẹgbẹ̀rún méjìdínláàdọ́ta Náírà ni òun lágbára láti san bíi owó oṣù tó kéré jùlọ fáwọn òṣìṣẹ́.

Èyí sì lo mú káwọn aṣojú ẹgbẹ́ òṣìṣẹ́ náà bínú jáde níbi ìpàdé náà pẹ̀lú àlàyé pé owó náà tàbùkù àwọn òṣìṣẹ́, tí wọn kò sì fi ẹnu ìjíròrò wọn kò síbi kan.

Àmọ́ Okon tí wá kéde pé ìjọba àpapọ̀ tí tọrọ àforíjì lórí ìkéde rẹ̀ náà, tí àwọn sí ti fẹnu kò láti ṣe ìpàdé mìíràn ni ọjọ́ ìṣẹ́gun, tí ẹgbẹ́ òṣìṣẹ́ yóò sì péjú síbi ìpàdé náà.

“A ti béèrè N615,000 bíi owó oṣù tó kéré jùlọ fún òṣìṣẹ́ lọ́dọ̀ ìjọba níbi ìpàdé tó kọjá náà, ká tó bínú jáde, ìjọba kò sì tíì tako ìbéèrè wá.

A kàn tako N48,000 owó oṣù tó kéré jùlọ tíjọba gbé kalẹ̀ nítorí wọn kò ṣàlàyé fún wa bí wọn ṣe ṣírò owó ọ̀hún tó fi kú sí ìyè yìí.

Wọn kò bá wà ro owó ọkọ̀, iléègbé, oúnjẹ, owónàá àtìgbàdégbà, owó iná, ìlera, ètò ẹ̀kọ́ àti bẹ́ẹ̀ bẹ́ẹ̀ lọ.”

Ẹgbẹ́ òṣìṣẹ́ wá rọ ìjọba láti kéde owó oṣù tó kéré jùlọ fún òṣìṣẹ́ to fẹ́ san pẹ̀lú àlàyé bó se ṣírò owó ọ̀hún, tó fi kú sí ìyè bẹ́ẹ̀.

Ìyà di méjì, ọ̀daràn ń pa ọlọ́pàá, àjọ PENCOM tó ń rí sí owó ìfẹ̀yìntì náà ń f’ebi pa wọ́n

Fẹ́mi Akínṣọlá

Awọn ọlọpaa to ti fẹyinti ninu isẹ ijọba ti pariwo sita si ijọba apapọ ati ile igbimọ aṣofin agba niluu Abuja lati wa wọrọkọ fi sadaa lori bi ajọ to ń mojuto ọrọ to jẹ mọ owo ifẹyinti awọn ọlọpaa se n fi ebi pa awọn.

Awọn ọlọpaa to ti fẹyinti ọhun ni wọn ko iwọde wọn lọ si ile igbimọ aṣofin agba l’Abuja lati rawọ ẹbẹ si wọn nipa sise ofin ti yoo yọ awọn oṣiṣẹfẹyinti ọlọpaa kuro ni ajọ PENCOM to n mojuto owo ifẹyinti awọn osisẹ lorilẹ ede Naijiria.

Wọn ni ki ijọba ṣe ofin ti yoo da ajọ ti yoo maa mojuto ọrọ owo ifẹyinti awọn ọlọpaa nikan silẹ.

Diẹ lara awọn ọlọpaa to ti fẹyinti naa sọ pe bi ogun ẹgbẹrun naira ni lawọn maa n sabaa n gba losu, nigba miran awọn kii gba owo kankan rara.

Igbakeji alaga igbimọ nile igbimọ asofin agba fun awọn ọlọpaa to fẹyinti , Sẹnẹtọ Yinusa Akintunde lati ipinlẹ Ọyọ naa sọ pe eleyii ki i se akọkọ ti wọn kọkọ maa fi ehonu wọn han lori igbesẹ yii.

O ni ”ẹtọ awọn ọlọpaa to fẹyinti yii ni wọn n beere fun, ki wọn lee maa ri owo ifẹyinti wọn gba lasiko, kii se pe igba to ba yẹ ki wọn maa jẹun lo jẹ pe igba yẹn ni iṣoro yoo tun de ba wọn”.

O tẹsiwaju pe ẹẹmeji laarin ọsẹ to kọja ni ile igbimọ asofin mejeeji se ipade pọ lori ọrọ wọn.

Awọn yoo si gbe igbesẹ lati wa ojutuu si ọrọ naa laipẹ.

Ọ̀rọ̀ rè é o lórí òfin àfàró tí CBN fi de Opay, Palmpay

Fẹ́mi Akínṣọlá

Ilé ìfowópamọ́ àpapọ̀ Nàìjíríà, CBN ti ní àwọn yóò bẹ̀rẹ̀ sí ní gba àwọn iléeṣẹ́ dókoòwò orí ayélujára bíi Opay, Palmpay, Kuda àti Moniepoint láàyè padà láti máa gba oníbàárà tuntun láìpẹ́.

Gómìnà CBN, Olayemi Cardoso ló sọ èyí níbi àpérò ìgbìmọ̀ Monetary Policy Committee (MPC) tó wáyé ní Abuja.

Níbi àpérò náà ni wọ́n ti mú àlékún bá àlékún ẹ̀yáwó láti ìdá 24.75 di 26.25.

Cardoso ní ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn alẹ́nulọ́rọ̀ ni àwọn ti bá ṣe ìpàdé láti báwọn sọ̀rọ̀ lórí àwọn ọ̀nà tí wọ́n máa gbà láti mú kí iṣẹ́ wọn dúró ire ju ti àtẹ̀yìnwá lọ.

Ó ní ìgbìyànjú láti dènà ṣíṣe owó ìlú kúmọkùmọ àti láti dènà kí àwọn kan máa fi akoto owó olówó gbé owó jáde lọ́nà àìtọ́ ni àwọn fi gbé àwọn ìgbésẹ̀ láti pọkún ààbò gbígba àwọn èèyàn láti ṣí àwọn akoto owó tuntun.

“Mo ní ìdánilójú pé nígbà tó bá yá ní oṣù díẹ̀ sí àsìkò yìí, gbogbo àwọn nǹkan yìí ma ti di ohun ìgbàgbé, táwọn òṣìṣẹ́ ẹ̀ka yìí máa bẹ̀rẹ̀ sí ní ṣe iṣẹ́ wọn bíi ti tẹ́lẹ̀ àmọ́ pẹ̀lú ìlànà tó gbópọn sí i.

Ẹ ó rántí pé nínú oṣù Kẹrin ni CBN fòfin de àwọn ilé ìfowópamọ́ orí ayélujára láti yé ṣí akoto owó fún àwọn oníbàárà tuntun.

Ọ̀pọ̀ èèyàn nígbà náà sọ pé ìgbésẹ̀ CBN yìí fẹ́ kan ìyẹ́ apá àwọn ilé ìfowópamọ́ náà àmọ́ Cardoso ní irọ́ tó jìnà sí òótọ́ ni ọ̀rọ̀ náà.

Ó ní àwọn kò yan àwọn ilé ìfowópamọ́ náà sójú tàbí gbé ìgbésẹ̀ tó máa pawọ́n lára àti pé CBN yóò túnbọ̀ máa ṣe àtìlẹyìn fún wọn nítorí ohun ribiribi tí wọ́n ń gbéṣe.

Ẹ̀wẹ̀, ó ní ó pọn dandan kí àwọn máa ṣe àmójútó ìgbésẹ̀ wọn nítorí bí wọ́n ṣe ń gòkè àti bí àwọn ìwà kò tọ́ kan ṣe ń wáyé láti ẹ̀ka náà.

Ó fi kún ọ̀rọ̀ rẹ̀ pé àwọn ń ṣiṣẹ́ pẹ̀lú àwọn iléeṣẹ́ aláàbò láti mọ àwọn ibi tó yẹ láti mójútó ní ẹ̀ka náà.

Bákan náà ló fi kun pé àwọn kò gba ìwé àṣẹ àti máa ṣiṣẹ́ nínú àwọn ilé ìfowópamọ́ náà, pé gbogbo wọn ló lẹ́tọ̀ọ́ lábẹ́ òfin láti máa bá iṣẹ́ wọn lọ báyìí.